سنگ‌های کلیه که به آن‌ها نفرولیتیازیس یا اورولیتیاز نیز گفته می‌شود شایع هستند و ۱۹ درصد مردان و ۹ درصد زنان را تاسن ۷۰ سالگی مبتلا می‌کند. خوشبختانه درمان مؤثر برای اکثر سنگ‌های کلیه در دسترس است. علاوه بر این، شما می‌توانید برای جلوگیری از تکرار سنگ‌های کلیه اقداماتی انجام دهید.
سنگ‌های کلیه چگونه به وجود می‌آیند؟
وقتی مقادیر زیادی از مواد معینی (کلسیم، اگزالات، سیستین یا اسید اوریک) در ادرار وجود داشته باشد، سنگ کلیه تشکیل می‌شود. اگر مقدار ادرار کم باشد (به عنوان مثال به علت عدم مصرف مایعات به میزان کافی) حتی هنگامی‌که میزان این مواد در حد طبیعی باشد، امکان تشکیل سنگ‌ها وجود دارد. این مواد کریستال‌های ریزی را ایجاد می‌کنند که در کلیه ماندگار شده و به‌تدریج اندازۀ آن‌ها افزایش می‌یابد و باعث تشکیل سنگ کلیه می‌شود.
به‌طور معمول، سنگ از راه دستگاه ادراری حرکت می‌کند و از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود؛ اگر سنگ گیر کند و مانع جریان ادرار شود، ممکن است درد ایجاد کند. سنگ‌های بزرگ همیشه به خودی خود عبور نمی‌کنند و گاهی اوقات برای خارج کردن آن‌ها نیاز به مداخلۀ پزشکی است.
عوامل خطر تشکیل سنگ کلیه
برخی از بیماری‌ها، عادات غذایی یا داروها می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. این عوامل شامل عدم نوشیدن کافی مایعات، رژیم غذایی با مقادیر کم کلسیم، استفاده از مکمل‌های کلسیم، رژیم غذایی با مقادیر بالای پروتئین حیوانی، رژیم غذایی با مقادیر بالای قند (ساکارز، فروکتوز)، رژیم غذایی با مقادیر پایین فیتات (موجود در محصولات گندم، برنج، چاودار، جو و لوبیا)، رژیم غذایی با سدیم بالا، مصرف مکرر اسفناج، هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه ، نقرس، دیابت شیرین، چاقی، بیماری کرون و جراحی بایپس معده یا روده.
اگر دچار سنگ کلیه شدید، در آینده در معرض خطر بیشتر ابتلا به سنگ کلیه خواهید بود. سابقۀ خانوادگی سنگ کلیه نیز ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.
علایم سنگ کلیه
گاهی اوقات، سنگ کلیه هیچ علایمی ایجاد نمی‌کند و فقط در صورت انجام آزمایش‌های تصویربرداری به دلیل دیگری مشاهده می‌شود. سنگ‌ها می‌توانند سال‌ها در کلیه‌ها بمانند بدون اینکه هیچ علایمی ایجاد کنند. با این‌حال، سنگ‌ها معمولاً زمانی که از کلیه‌ها و از طریق راه مجاری ادراری عبور می‌کنند، علایم ایجاد می‌کنند.
درد- شایع‌ترین علامت هنگام عبور سنگ کلیه درد است. در بیشتر مواقع، درد همراه با انسداد اتفاق می‌افتد، این زمانی است که سنگ مانع از عبور ادرار از کلیه به مثانه می‌شود. دامنۀ درد ممکن است از درد خفیف تا بسیار شدید باشدکه به درمان در بیمارستان نیاز دارد. به طور معمول، شدت درد متغیر است اما بدون درمان کاملاً از بین نمی‌رود. امواج شدید درد، معروف به قولنج کلیه، معمولاً ۲۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. درد می‌تواند در ناحیۀ پهلو (پهلو، بین دنده‌ها و مفصل ران) یا پایین شکم ایجاد شود و درد به سمت کشاله ران حرکت کند.
اگر دردی دارید که گمان می‌کنید به دلیل سنگ کلیه است، برای مشاوره با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک شما را معاینه کرده، آزمایش‌های لازم را درخواست و در صورت لزوم درمان مناسب را توصیه می‌کنند. اگر درد شدید است و نمی‌توانید با پزشک خود تماس بگیرید، برای ارزیابی به بخش اورژانس مراجعه کنید.
خون در ادرار- در اکثر افراد مبتلا به سنگ کلیه خون در ادرار وجود دارد. اصطلاح پزشکی برای وجود خون در ادرار هماچوری است. ادرار ممکن است صورتی یا مایل به قرمز باشد. ممکن است خون تا زمانی که نمونۀ ادرار در زیر میکروسکوپ بررسی نشود، قابل مشاهده نباشد. اگر متوجه خون در ادرار شدید، به پزشک اطلاع دهید. پزشک می‌توانند آزمایش‌هایی را انجام دهد تا بفهمد خون مشاهده شده در ادرار بر اثر سنگ کلیه بوده است، یا به علت دیگری ایجاد شده است.
شن- فرد ممکن است شن یا سنگریزه دفع کند.
علایم دیگر- سایر علایم سنگ کلیه ممکن است شامل حالت تهوع یا استفراغ، درد هنگام دفع ادرار و نیاز فوری به ادرار کردن باشد.
تشخیص سنگ کلیه
سنگ کلیه معمولاً بر اساس علایم، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص داده می‌شود.
اسکن توموگرافی کامپیوتری- سی‌تی‌اسکن، تصویری سه‌بعدی از ساختارهای داخل بدن ایجاد می‌کند. در صورت مشکوک شدن به سنگ کلیه، نوع خاصی از سی‌تی‌اسکن که سی‌تی‌اسکن بدون کنتراست نامیده می‌شود، بهترین راه برای دیدن سنگ است. اشعۀ ایکس ساده نمی‌تواند به طور قابل‌اعتماد سنگ کلیه را در همۀ شرایط تشخیص دهد.
درحالی‌که سی‌تی‌اسکن «با دوز کم» نسبت به سی‌تی‌اسکن متداول اشعۀ کمتری دارد، پزشکان هنوز سعی می‌کنند تعداد سی‌تی‌اسکن را برای فرد محدود کنند (به منظور حداقل قرار گرفتن در معرض اشعه).
سونوگرافی- سونوگرافی (سونوگرام) نوع دیگری از آزمایش تصویربرداری است. همچنین می‌توان از آن برای تشخیص سنگ کلیه استفاده کرد، اگرچه ممکن است سنگ‌های کوچک یا سنگ‌های حالب (لوله‌هایی که کلیه را به مثانه متصل می‌کنند) دیده نشوند. سونوگرافی روش تشخیصی ترجیحی برای افرادی مانند زنان باردار و کودکان است که باید از قرار گرفتن در معرض اشعه دوری کنند.
