گفت‌وگو چیست؟
گفت‌وگو جزو ذات انسان است. انسان، موجودی اجتماعی است و گفت‌وگو، مهم‌ترین وجه این اجتماعی بودن است. گفت‌وگو دو جنبه دارد، جنبه‌ای به بیرون و در ارتباط با دیگران و جنبه‌ای هم در درون به عنوان گفت‌وگوی درونی که راه دسترسی به درون و گفت‌وگوی واقعی با خود از طریق گفت‌وگو با دیگران حاصل می‌شود.
تقویت مهارت گفت‌وگو و فن بیان، هنری است که به افراد، کمک می‌کند در ارتباطات اجتماعی خود تأثیر‌گذار باشند. افرادی‌که از این مهارت، برخوردارند به‌راحتی می‌توانند در یک جمع، سر صحبت را باز کنند و به‌راحتی با افراد، ارتباط برقرار کنند. برخی از افراد به طور ذاتی از این توانایی برخوردار هستند. اما می‌توان گفت که این، یک مهارت قابل اکتساب است و افراد می‌توانند با آموزش و تمرین، مهارت گفتاری خود را تقویت کنند و فن بیان خویش را ارتقاء دهند.
انواع گفت‌وگو
گفت‌وگوی اتفاقی
گفت‌وگو، گاه در سطوح ساده و ابتدایی شروع می‌شود وبه صورت تصادفی به وجود می‌آید، یعنی بدون قصد قبلی و با کسی که ممکن است هیچ آشنایی از او نداشته باشید به گفت‌وگو می‌پردازید.
گفت‌وگوهای برنامه‌ریزی‌شده
دربیشتر مواقع، گفت‌وگو، برنامه‌ریزی‌شده است. گفت‌وگوهای برنامه‌ریزی شده، ممکن است از قبل، موضوع و هدف خاصی نداشته باشند که به آن «گفت‌وگوی بالنده» میگوییم و یا ممکن است هدف و موضوع آن معین باشد کــه آن را «گفت‌وگوی هدفدار» مینامیم.
هدف از چند دقیقۀ اول گفت‌وگو با کسی که او را نمی‌شناسید، سه موضوع است
۱- دست‌یابی به اطلاعات اندکی از طرف مقابل؛
۲- ارائۀ اطلاعات اندکی از خودتان به او؛
۳- پیدا کردن نوعی زمینۀ مشترک با او.
چه چیزهایی مانع گفت‌وگوی مفید ومؤثر با دیگران می‌شود؟
· استرس و احساسات افسار‌گسیخته؛
· فقدان تمرکز و انجام هم‌زمان چند کار با‌هم؛
· زبان بدن نادرست یا منفی؛
· تربیت منفعلانه و سختگیرانه؛
· پایین بودن اعتماد به نفس.
مؤلفه‌های گفت‌وگو
· گفت‌وگوی غیرکلامی
· گفت‌وگوی کلامی
گفت‌وگوی غیرکلامی
در گفت‌وگو با دیگران، توجه نزدیک به پیام‌های غیرکلامی، بسیارمهم است. این پیام‌ها عبارتند از:
تُن صدا
افرادی که به صورت یکنواخت صحبت می‌کنند، معمولاً باعث خستگی و کسالت دیگران می‌شوند. برای گفت‌وگوی مؤثر، بهتر است تن صدا با احساسات و هیجانات آمیخته شود.
بلندی صدا
بهتر است که با توجه به موضوع صحبت، بلندی صدا تنظیم شود. صدای خیلی آهسته و خیلی بلند، موجب اخلال در فرآیند گفت‌وگو می‌شود.
حالات بدنی
طرز نشستن، ایستادن و راه رفتن فرد، چیزهای زیادی به شما نشان میدهد.
تماس چشمی
از مهم‌ترین عوامل یک گفت‌وگوی مؤثر، تماس چشمی است و می‌تواند نشان‌دهندۀ توجه، حالات روانی و دیگر موارد در فرد باشد.
حالات چهره
اکثر اوقات با نگاه کردن به چهرۀ یک فرد، می‌توانید احساسات و حالات او را حدس بزنید. برای مثال می‌توان به گره کردن ابروها (علامت ناراحتی یا خشم)، بالا بردن ابروها (تعجب) و لبخند زدن (رضایت) اشاره کرد.
ژست‌ها
ژست‌ها حرکاتی هستند که فرد انجام میدهد و معمولاً معنی خاصی دارند. مثلاً بالا انداختن شانه‌ها، علامت ندانستن یا عدم علاقمندی به موضوع است. استفاده از حرکات دست و بدن و ژست‌ها در بهتر رساندن پیام و جذاب‌تر شدن ارتباط، نقش مهمی دارد.
گفت‌وگوی کلامی
استفاده از کلمات مناسب
در گفت‌وگو باید از کلمات مناسب استفاده کنید. این کلمات باعث ایجاد حالت تدافعی در افراد نمی‌شود و راه را برای گفت‌وگو باز می‌گذارد. ولی استفاده از کلمات نامناسب و منفی، باعث ایجاد حالت تدافعی و منفی در افراد می‌شود و مسیر گفت‌وگو را می‌بندد.
تقویت مهارت گفت‌وگو
مهارت گفت‌وگو، ریشه در ذات انسان ندارد بلکه شما باید با تمرین و تکرار، آن را در وجود خود پرورش دهید. تکنیک‌های زیر برای تقویت مهارت گفت‌وگو مناسب هستند.
رفتار دوستانه داشته باشید
افرادی که با لحن دوستانه، ارتباط برقرار می‌کنند و صمیمانه لبخند می‌زنند، تقریباً همیشه برنده‌اند. این موفقیت، دلیل ساده‌ای دارد؛ ما ناخودآگاه جذب افرادی می‌شویم که رفتار دوستانه‌تری دارند چون این افراد، احساس بهتری در ما ایجاد می‌کنند و خوشحالی بیشتری به زندگی ما می‌آورند.
هیجان انگیز صحبت کنید
نیازی نیست همه چیز را همان لحظۀ اول به‌طور کامل تعریف کنید، اجازه دهید مخاطب شما کنجکاو شود. در‌واقع این مهارت شماست که مطلب مورد نظرتان را چطور تعریف کنید تا مخاطب، دوست داشته باشد به گفت‌وگو با شما ادامه دهد و داستان شما را بشنود. فرقی نمی‌کند گفت‌وگوی شما از نوع کاری باشد یا گفت‌وگوی شخصی و دوستانه؛ در هر دو صورت، می‌توان در ابتدا با تعریف کردن مطالبِ کنجکاوی برانگیز، مخاطب را درگیر کرد. بدون شک، زمانی‌که یک فرد، نسبت به مسئله‌ای حساس و کنجکاو شود، سوالاتی را خواهد پرسید. بنابراین به همین سادگی، یک گفت‌وگو شکل می‌گیرد که هر دو طرف از آن لذت می برند.
شنوندۀ خوبی باشید
وقتی صحبت از گفت‌وگو به میان می‌آید، یعنی هر‌دو طرف به یک اندازه، صحبت کنند و مطلب برای بیان کردن داشته باشند. اینکه شما به تنهایی مجلس را در دست بگیرید و مدام صحبت کنید، گفت‌وگو نیست و مسلماً بعد از مدتی باعث خستگی مخاطب یا مخاطبان‌تان خواهد شد. اگر قرار است یک گفت‌وگو، شکل بگیرد باید همان‌قدر که صحبت می‌کنید اجازه دهید فرد مقابل هم اظهار‌نظر کند و مطالبی را که در ذهن دارد، به زبان بیاورد.
پس شنوندۀ خوبی باشید و تمام حواس خود را به صحبت‌های طرف مقابل، معطوف کنید و به او نشان دهید که تا چه اندازه، حرف‌های او برای شما مهم است.
هنگامی‌که به صحبت‌های دیگران با جان و دل گوش می‌دهید و با آنها همراهی می‌کنید، حس با ارزش بودن را به طرف مقابل خود مخابره می‌کنید و او نیز سعی می‌کند تا برای شما در کلام خود ارزش و احترام قائل شود.
اگر هنگامی‌که دیگران در‌حال صحبت هستند به‌خوبی به صحبت‌های آنها گوش دهید، علاوه بر اینکه خودتان در حالت آرامش قرار می‌گیرید و حس خوبی دارید، طرف مقابل شما هم به خوبی از خود صحبت می‌کند و با آرامش، حرف‌های دل خود را بیان می‌کند.
به‌موقع سؤال بپرسید
وقتی سوالات خود را در جای نادرست از گوینده می‌پرسید، تنها احساسی که در وجود او ایجاد می‌کنید، این است که هیچ توجهی نسبت به حرف‌های او ندارید و متوجه نمی‌شوید که در‌حال حاضر، وی در‌حال مطرح کردن مطلب دیگری است. همین امر می‌تواند موجب سرد شدن فرد مقابل و بی‌میلی او نسبت به ادامۀ گفت‌وگو با شما شود. سؤال پرسیدن در جای مناسب و درست خود، نشان میدهد که شما چقدر نسبت به حرف‌های مخاطب‌تان توجه دارید و حتی کنجکاو شده‌اید که بیشتر بدانید. هرچقدر که پرسیدن سؤال در موقع مناسب خود، می‌تواند جذابیت گفت‌وگو را بالا ببرد، سوال پرسیدن نابجا می‌تواند آفت یک گفت‌وگوی موفق باشد.
سؤالات مرتبط بپرسید
کنجکاوی بیجا و بیش ازحد، نداشته باشید. اینکه فرد با شما صحبت می‌کند دلیل موجهی نیست که شما بخواهید در تمام جنبه‌های زندگی او سرک بکشید و از همه چیز سر در‌بیاورید.
تلفن همراه خود را کنار بگذارید
در دست گرفتن تلفن همراه، یک بی‌احترامی بزرگ محسوب می شود، آن هم درست زمانی‌که فرد دیگری در‌حال صحبت کردن با شماست. با انجام این کار، علاوه بر اینکه به شخص مقابل، بی‌احترامی کرده‌اید، نشان می‌دهید که خودتان هم از شخصیت اجتماعی و فهیمی برخوردار نیستید. انجام این کار، یک توهین دوجانبه محسوب می‌شود که البته بیشتر، شخصیت شما را در ذهن فرد مقابل خدشه‌‌دار می‌کند.
از ارتباط چشمی غافل نشوید
برقرار کردن ارتباط چشمی، یکی از جنبه‌های مهم و مورد توجه در یک گفت‌وگو است. تا جایی‌که می‌توانید با شخص مقابل خود ارتباط چشمی برقرار کنید. البته منظور، خیره شدن به صورت گستاخانه نیست، بلکه ارتباط چشمی مناسب، توأم با حرکات صورت و بدن که نشان دهد توجه شما به او معطوف است.
وقتی به چشمان شخصی در‌هنگام صحبت کردن نگاه می‌کنید، ناخودآگاه باعث می‌شوید که او احساس کند تمام توجه شما به صحبت‌هایش معطوف شده. همین امر موجب می‌شود با انرژی و انگیزۀ بیشتری برای شما حرف بزند. پس ارتباط چشمی، یک جزء مهم و جدایی‌ناپذیر در گفت‌وگوی موفق، محسوب می‌شود. از این نکته، غافل نباشید البته از آن در جای مناسب خود و به اندازۀ کافی استفاده کنید.
پراکنده، صحبت نکنید
اجازه دهید مخاطب در ذهن خود، پروندۀ مطالب گذشته را به‌صورت کامل ببندد، سپس به سراغ موضوع دیگری بروید. مدام از این شاخه به آن شاخه نپرید. این امر، جذابیت گفت‌وگو را تا حد قابل توجهی پایین خواهد آورد. وقتی مطلبی را بیان می‌کنید آن را دنبال کرده و به هدف مشخصی برسانید. سپس وقتی که مطمئن شدید مخاطب‌تان هم مطالب خود را بیان کرده و دیگر قرار نیست چیز دیگری مطرح شود، آنگاه می‌توانید به سراغ موضوع بعدی بروید. علاوه بر‌این، زمانی‌که بین موضوعات مختلف در گردش باشید، خودتان هم کم‌کم رشتۀ کلام از دست‌تان خارج می‌شود و جذابیت صحبت کردن‌تان تا حد قابل توجهی پایین خواهد آمد.
به زبان بدن خود توجه کنید
وقتی به‌طور مستقیم صحبت می‌کنید، زبان بدن، نقش بسزایی در انتقال پیام موردنظرتان خواهد داشت. زبان بدن، ابزار کارآمدی است که استفادۀ درست از آن، سبب ایجاد احترام و علاقه می‌شود و مقصود واقعی‌تان را به طرف مقابل می‌رساند. حالت بدنی و نحوۀ ایستادن یا نشستن شما باید به گونه‌ای باشد که گوینده احساس کند، تمام توجه شما، به سمت صحبت‌های او است. هنگامی‌که زبان بدن شما مناسب باشد و پرانرژی به صحبت‌های طرف مقابل گوش دهید، او هم انرژی می‌گیرد و پیام خود را به‌طور کامل و با اعتماد به نفس، بیان می‌کند. غیر از زبان بدن شما که نشان‌دهندۀ حالات و احساسات شماست، نحوۀ پوشش شما هم می‌تواند در اعتماد به نفس شما و افزایش میل ارتباطی دیگران با شما تأثیر زیادی داشته باشد.
مختصر، صحبت کنید
از قبل برای صحبت‌هایتان برنامه‌ریزی کنید و بلافاصله سراغ مطلب اصلی بروید. مخاطبان شما زمانی برای از دست دادن ندارند. مدام از خود بپرسید: چطور می‌توانم مختصر و مفید و با کمترین کلمات، مقصودم را برسانم و در‌عین حال، احترام شنونده را هم حفظ کنم.
شفاف، صحبت کنید
شفافیت در ارتباط یعنی محتوای صحبت باید ساده، سلیس، واضح وعینی و منطبق با افکار و علایق و نظرات گوینده باشد. یعنی صحبت در لفافه یا کنایه در صحبت، باعث می‌شود پیام، درست انتقال پیدا نکند. بیشتر ما وقت یا حوصلۀ نداریم به این فکر کنیم که منظور طرف مقابل‌مان چیست. افرادی‌که در ارتباطات کلامی خود روشن نیستند و فقط به مسائل، اشاره می‌کنند و منظورشان را دقیق بیان نمی‌کنند، کمتر مورد توجه سایرین قرار می‌گیرند.
خودتان باشید
امروزه بیشتر از هر‌زمان دیگری، مردم از کسانی که نقش بازی می‌کنند تا حرف‌شان را به کرسی بنشانند بیزارند. ما جذب کسانی می‌شویم که روشن و شفاف و از صمیم قلب حرف می‌زنند.
فروتن باشید
فروتنی یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های فردی است و باعث جلب احترام دیگران می‌شود. افرادی‌که با فروتنی و احترام، صحبت می‌کنند، همیشه جایگاه والاتری نسبت به دیگران دارند.
کلام آخر
– مردم به‌طور طبیعی، جذب کسانی می‌شوند که شبیه خودشان هستند. برای همین است که معمولاً دوستان، سلایق مشابهی دارند. می‌توانید از این قانون به نفع خود، استفاده کرده و رفتار و لحن صدای افراد را تقلید کنید. مثلاً اگر آنها آرام صحبت می‌کنند شما هم آرام صحبت کنید یا اگر با هیجان، صحبت می‌کنند، شما هم پرانرژی باشید.
– برای بهبود بخشیدن ارتباطات گفتاری باید ارزش خود را بالا ببرید و اعتماد به نفس‌تان را بهبود ببخشید، همیشه آگاه باشید، آگاهانه تلاش کنید و به پیشرفت، علاقه‌مند باشید.
– مهارت گفت‌وگو از سخنرانی کردن، کمی سخت‌تر است چرا‌که باید فی‌البداهه صحبت کنید و بدانید چطور گفت‌وگو را ادامه و به طرف مقابل پاس بدهید! افراد زیادی را می‌بینید که سخنران‌های خوبی هستند اما هم‌صحبت خوبی نیستند. گفت‌وگو یک مهارت است و اصول خودش را دارد. اگر به آن مسلط باشید دیگران همیشه از گفت‌وگو با شما لذت می‌برند و جذاب‌تر می‌شوید.
– یک گفت‌وگوی جذاب و موفق، گفت‌وگویی است که در آن هر دو طرف به یکدیگر فرصت صحبت کردن بدهند و در صحبت‌های خود به طرف مقابل احترام بگذارند.
