برای بیمارانی که نیازمند دیالیز هستند، دو نوع دیالیز وجود دارد: یکی دیالیز خونی (همودیالیز) و دیگری دیالیز صفاقی (دیالیز از طریق حفرۀ شکم). در دیالیز خونی، خون مددجو با کمک دستگاه دیالیز از بدن خارج شده و پس از عبور از صافی دیالیز، خون تمیز به بدن بیمار، بازگردانده می‌شود. اما در دیالیز صفاقی، مایعی به حفرۀ شکم وارد می‌شود که با تبادل با پردۀ صفاق (که بر روی امعاء و احشای داخل شکم قرار دارد)، عمل دیالیز را انجام می‌دهد و سپس مایع و سموم از حفرۀ شکم، خارج می‌شوند.
در دنیا، حدوداً ۱۱% از افرادِ دچار مرحلۀ پایانی بیماری کلیوی از دیالیز صفاقی استفاده می‌کنند (مابقی افراد از دیالیز خونی و پیوند کلیه) و در بسیاری از کشورها، دیالیز صفاقی، نخستین درمان جایگزین در مواجهه با مرحلۀ پایانی نارسایی کلیه است. اما در ایران، تنها حدود یک درصد از بیماران، تحت درمان با دیالیز صفاقی هستند و گزینۀ اول درمان جایگزین در مواجهه با مرحلۀ پایانی نارسایی کلیه در ایران، دیالیز خونی است، نه دیالیز صفاقی.
اینکه چرا برخلاف اکثر کشورهای دنیا، دیالیز صفاقی در ایران، مورد کم‌توجهی است، دلایل متعددی دارد که احتمالاً تعرفه‌های نامناسب، عدم ایجاد انگیزه برای کادر درمان، ناآگاهی بیماران از وجود چنین روش درمانی و عدم وجود میزان کافی محلول در کشور از آن جمله است.
دیالیز صفاقی، نسبت به دیالیز خونی، امتیازهایی دارد از جمله اینکه بیمار، آزادی عمل بیشتری دارد و می‌تواند در خانه، محل کار یا محل تحصیل، دیالیز شود. همچنین می‌تواند بدون نیاز به کادر درمان، دیالیز خود را در هر ساعتی از شبانه‌روز و حتی در حین خواب نیز انجام دهد. همچنین افراد تحت دیالیز صفاقی، نسبت به افراد تحت دیالیز خونی، می‌توانند رژیم غذایی متنوع‌تری داشته باشند.
احتمال عفونت پردۀ صفاق (پریتونیت) از جمله مشکلات دیالیز صفاقی است. افراد تحت دیالیز صفاقی باید بهداشت دست‌های خود را قبل و حین باز و بسته کردن لوله‌های رابط (کانکتورها) رعایت کنند تا از این عارضه در امان بمانند. در مجموع، روش دیالیز صفاقی، روشی بسیار امن برای درمان در مرحلۀ پایانی نارسایی کلیه است.
متأسفانه در اتفاقی که اخیراً برای بیماران تحت درمان دیالیز صفاقی در کشور رخ داد، آلودگی مایع دیالیز به آلومینیوم بیش از حد مجاز، موجب آسیب به تعدادی از این عزیزان در طی چند ماه گذشته شد.
در این‌جا لازم به ذکر است که برای جلوگیری از آسیب به بیماران تحت درمان با روش دیالیز صفاقی، به هر دلیلی اعم از کمبود یا آلودگی مایع دیالیز صفاقی که احتمال بروز آن همواره وجود دارد، اهمیت کنترل و تمرکز بیشتر بر مقولۀ تضمین کیفیت در تولید محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی، بیش از پیش، رخ می‌نماید.
نکتۀ آموزنده و مهم این اتفاق برای نظام سلامت، لزوم تنوع محصول و وجود ذخایر استراتژیک است. پیرو پیشامد مذکور، شرکت «مِدسینا سِرم» توانست ذخیرۀ استراتژیک محصولات دیالیز صفاقی خود را در کمترین زمان ممکن به مددجویان دیالیز صفاقی برساند و از گسترش مشکلات، جلوگیری کند.
امید است که با سیاستگذاری‌های مناسب و ارتقای کیفیت و نظارت، هم شاهد چنین وقایعی نباشیم و هم استفاده از دیالیز صفاقی در کشور به وجهی مطلوب و باکیفیت، توسعه یابد. ▄
