دیالیز صفاقی راهی برای دفع سموم و ضایعات خون در بدن بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی است. دیالیز صفاقی، یک روش پاکسازی خون است که با روش تصفیه خون معمولی یا همودیالیز فرق دارد. در طی دیالیز صفاقی، یک مایع تمیز کننده از طریق یک لوله (کاتتر) به بخشی از شکم منتقل می‌شود. پوشش شکم (صفاقی) به عنوان فیلتر عمل کرده و مواد زاید را از خون بیمار دفع می‌کند. پس از مدت زمان مشخصی، مایع با مواد زاید فیلتر شده از شکم جاری و دور ریخته می‌شود.
این روش درمانی را می‌توان در خانه، محل کار یا هنگام مسافرت انجام داد. اما دیالیز صفاقی برای همه مبتلایان به نارسایی کلیوی گزینۀ درمانی مناسبی نیست. مبتلایان برای بهره گرفتن از این روش به مهارت‌های خاص و توانایی‌های خود مراقبتی در خانه و یا یک مراقب مطمئن نیاز دارند.
برتری دیالیز صفاقی به همودیالیز
اگرچه هر دو نوع دیالیز می‌توانند به طور مؤثر خون بیمار را فیلتر کنند، اما دیالیز صفاقی در مقایسه با همودیالیز فواید زیادی دارد از جمله:
- بیمار می‌تواند رژیم غذایی متنوع تری داشته باشد. تعداد دفعاتی که بیمار به دیالیز صفاقی نیاز پیدا می‌کند به مراتب بیشتر از تعداد جلسات همودیالیز است. در این صورت میزان کمتری از پتاسیم، سدیم و مایع ممکن است در طی جلسات درمانی در بدن بیمار تجمع پیدا کنند. این ویژگی به بیمار امکان می‌دهد رژیم غذایی متنوع تری نسبت به بیماران همو دیالیزی داشته باشند. علاوه بر آن، عملکرد کلیه باقیمانده در بیمارانی که از دیالیز صفاقی استفاده می‌کنند ممکن است حفظ و طولانی‌تر می‌شود.
- دیالیز صفاقی انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. در همودیالیز خون از بدن خارج و از طریق دستگاه فیلتر می‌شود و سپس خون فیلتر شده به بدن بیمار باز می‌گردد. همو دیالیز به طور معمول در یک مرکز درمانی، مانند مرکز دیالیز یا بیمارستان انجام می‌شود، اگرچه بعضی اوقات در خانه هم ممکن است صورت بگیرد. بیمارانی که تحت دیالیز صفاقی قرار می‌گیرند می‌توانند دور از مرکز دیالیز زندگی کنند و استقلال بیشتری در روند زندگی خودشان داشته باشند در حالی که بیمارانی که تحت همودیالیز قرار می‌گیرند برای انجام دیالیز حتما باید به مراکز خاصی مراجعه کنند.
تشخیص نوع دیالیز برای بیمار
تعیین و تشخیص نوع دیالیز برای بیمار به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- عملکرد کلیه باقیمانده
- سلامتی کلی بیمار
- ترجیحات شخصی بیمار
- وضعیت خانه و سبک زندگی بیمار
در برخی بیماران با شرایط زیر ممکن است پزشک دیالیز صفاقی را به همو دیالیز ترجیح دهند:
- بیمار می‌خواهد راحت تر کار کند یا به مسافرت برود.
- بیمار ترجیح می‌دهد که دیالیز فعالیت‌های روزانه او را زیاد مختل نکند.
- بیمار نمی تواند تغییرات سریع تعادل مایعات همراه با همو دیالیز را تحمل کند.
- کلیۀ باقیمانده برخی عملکرد‌های خودش را حفظ کرده و آن‌ها را نگه داشته است.
موارد منع استفاده از دیالیز صفاقی
در برخی مواقع ممکن است بیمار نتواند تحت درمان دیالیز صفاقی قرار بگیرد، از جمله:
- داشتن زخم‌های جراحی گسترده در شکم
- ضعف ناحیه بزرگی از عضلات شکمی (فتق)
- توانایی محدود مراقبت از خود، یا عدم حمایت و مراقبت از بیمار
همچنین افرادی که از دیالیز صفاقی استفاده می‌کنند، احتمال دارد در نهایت به علت کاهش عملکرد کلیه به همودیالیز یا حتی پیوند کلیه نیاز پیدا کنند.
عوارض دیالیز صفاقی
برخی عوارض عفونی که در بیماران دیالیز صفاقی دیده می‌شوند، عبارتند از:
- افزایش وزن. دیالیز حاوی قند (دکستروز) است، بر همین اساس می‌تواند منجر به مصرف کالری روزانه فرد و اضافه وزن شود. کالری اضافی همچنین می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون به خصوص در بیماران دیابتی شود.
- فتق. نگه داشتن مایعات در شکم برای مدت طولانی به طور تدریجی می‌تواند عضلات بیمار را سست کند.
- بی تاثیر شدن دیالیز. دیالیز صفاقی ممکن است در طولانی مدت تاثیر خودش را از دست بدهد و فرد را مجبور کند که روند دیالیز خود را به همودیالیز تغییر دهد.
علایم و نشانه ها
عفونت اغلب توسط خود بیمار تشخیص داده می‌شود و علایم بر اساس محل عفونت متفاوت هستند:
- عفونت تونل منجر به درد در طول مسیر سوند به همراه تب می‌باشد.
- عفونت صفاق در حفره شکمی می‌تواند منجر به درد شکم و تب شود.
- یک عفونت سطحی مانند عفونت محل خروج ممکن است قرمزی یا ترشح را ـ در اطراف نقطه ای که کاتتر از پوست بیرون می‌آید ـ نشان دهد و منجر به درد در محل عفونت و تب شود.
در صورت بروز علایم عفونت بیمار سریعاً باید با نفرولوژیست خود تماس بگیرد. آنتی بیوتیک می‌تواند به طور مستقیم در داخل صفاق همراه با کیسه‌های دیالیز به طور منظم تزریق و یا به صورت داخل وریدی تزریق شوند. درمان ممکن است برای هفته‌ها در پایان دیالیز انجام شود. عفونت‌های سطحی فقط با آنتی بیوتیک‌های خوراکی قابل درمان هستند. اما به طور کلی، خطاهای فردی که دیالیز را انجام می‌دهد، خطر بروز عفونت را افزایش می‌دهد.
مبتلایان به بیماری‌های کلیوی که تحت دیالیز صفاقی قرار می‌گیرند باید از موارد زیر جداً خودداری کنند:
- مصرف برخی داروهای بدون نسخه و مکمل‌هایی که می‌توانند به کلیه آسیب وارد کنند از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی.
• خیساندن در حمام یا وان گرم و یا شنا در دریاچه، استخر، رودخانه یا استخر غیر کلر که خطر عفونت را افزایش می‌دهد. دوش و شنا در استخرهای کلردار بلامانع می‌باشد.
