با ادامه پیدا کردن بیماری کرونا، شرایط زندگی همۀ ما تحت تاثیر قرار گرفته است. زندگی برای برخی دشوارتر و برای بعضی دیگر بالعکس شرایط بهتری فراهم شد. بعضی درگیر بیماری خود یا افراد نزدیک اطرافشان بودند و برخی دیگر هیچ نمونۀ ابتلا در میان افراد نزدیک به خود نداشتند. همۀ انسان‌ها دچار احساسات جدیدی شده اند. احساس توام غم، نا امیدی، اضطراب و… اگر شما جزو هریک از مواردی که نام بردیم باشید، ممکن است احساس دیگری را نیز در طول این مدت تجربه کرده باشید. احساس عذاب وجدان یا به زبان دیگر، احساس گناه!
اتفاقاتی که در طول این مدت کوتاه پیش آمده آن قدر سریع بوده است که ما هنوز نتوانسته ایم خود را با شرایط جدید منطبق کنیم. ممکن است یکی از افراد خانوادۀ خود را از دست داده باشیم و احساس کنیم به قدر کافی برای بازگشت سلامتی او تلاش نکرده‌ایم یا ممکن است با کاهش درامد یا از دست دادن شغل مواجه شده باشیم و خود را در مقابل خانواده مسوول بدانیم. حتی ممکن است که مجبور شده باشیم برای حضور در محل کار، فرزندانمان را به مهد کودک بفرستیم و از این بابت احساس گناه داشته باشیم. به تمام این موارد رعایت نکردن گاه و بیگاه پروتکل‌های بهداشتی از قبیل حفظ فاصلۀ اجتماعی و یا ماسک زدن را نیز اضافه کنید. اما چگونه می‌توان با این احساس گناه کنار آمد یا آن را مدیریت کرد؟ احساس گناه تا کجا طبیعی است و در چه مواقعی نیاز به مراقبت پزشکی دارد؟
شاید شما احساس کنید به قدر کافی رنج نمی‌کشید!
مدت‌هاست که به دیدن والدین خود نرفته‌اید و برای آن‌ها دلتنگ هستید و از اینکه مسوولیت خود را در برابر آن‌ها انجام نمی‌دهید احساس بدی دارید؛ بنابراین تصمیم می‌گیرید به دیدن آن‌ها بروید و درست از یک روز بعد احساس می‌کنید که حالا اگر ناقل بوده و آن‌ها را مبتلا کرده باشید چه!
در منزل کار می‌کنید و کنار فرزندانتان هستید. کیفیت زندگی شما در این مدت بهتر شده و از وضعیت فعلی راضی هستید ولی هر بار با یادآوری این موضوع احساس می‌کنید که چقدر انسان ظالمی هستید که در شرایطی که همنوعان شما در رنج، بیماری و مشکلات معیشتی قرار دارند، شما خوشحال‌تر و راضی‌تر هستید.
بهتر است بدانید شما تنها افرادی نیستید که این احساسات را تجربه می‌کنید. بسیاری از مردم در این شرایط دچار تشویش و نگرانی‌های مشابهی هستند. برای اینکه احساس بهتری داشته باشید باید مدام به خود یاداوری کنید که شما باعث ایجاد این شرایط نبوده‌اید و نمی‌توانید در این مورد کاری انجام دهید. این شرایط بدون خواست و اختیار شما برایتان فراهم شده و با رنج کشیدن شما وضعیت دیگران بهتر نمی‌شود.
احساس خود را بپذیرید و به آن احترام بگذارید
احساس گناه یک احساس عادی و سالم است و در بسیاری موارد کمک می‌کند تا انسان از انجام خطا خودداری کند. بنابراین بهتر است با این احساس دوست باشید و آن را بپذیرید. به خاطر داشته باشید این احساس همان موتور محرکی است که باعث می‌شود شما پذیرش مسوولیت داشته باشید و علی‌رغم دشواری، تمام مدت از ماسک استفاده کنید یا با وجود دلتنگی در خانه بمانید و به دیدن اقوامتان نروید. پس فکر نکنید که شما نباید چنین احساسی داشته باشید! بلکه از این احساس برای بیشتر رعایت کردن موارد ایمنی بهره بگیرید.
ممکن است این احساس گناه را در مورد شغل خود داشته باشید
اگر شما پزشک یا از اعضای کادر درمان هستید، این احساس در شما پررنگ‌تر است. شما به طور مستقیم شاهد میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری هستید و تمرکز جامعه و رسانه به طور مستقیم روی شما قرار دارد. این تمرکز چه تقدیر و تشکر باشد و چه انتظار کار و فعالیت بیشتر، باعث می‌شود که شما احساس کنید به قدر کافی خوب نبوده‌اید و از خودتان انتظار بیشتری داشته باشید.
ممکن است شما کارآفرین باشید و فشار مالی این روزها باعث شده باشد که حقوق کارمندانتان را به موقع پرداخت نکرده باشید و با دیدن این وضعیت بیش از پیش احساس گناه کنید.
شما سوپر قهرمان نیستید!
لازم است برای بار چندم و مکرر به خود یادآوری کنید که این شرایط تنها در شهر و کشور شما اتفاق نیفتاده. شما منابع مالی و توان فیزیکی محدودی دارید و با مدیریت صحیح آن به قدر کافی نقش خود را ایفا کرده‌اید. از طرف دیگر شما هم انسان هستید و در شرایط دشوار دچار خستگی یا شکست می‌شوید. بنابراین به جای تمرکز بر اتفاقات منفی، بر روی کارهای مثبتی که تا به حال انجام داده‌اید تمرکز کنید و به خودتان حق استراحت بدهید.
بهتر است نگرش خود را به زندگی تغییر دهید
زندگی شما دستخوش تغییر شده است! این به معنی آن نیست که نحوۀ صحیح زندگی دقیقاً به همان شکلی بوده است که شما قبل از شیوع بیماری داشته‌اید. به خاطر داشته باشید که هزاران راه برای زندگی بهتر وجود دارد و شما باید سعی کنید به جای انتظار برای برگشت به روال سابق، نحوۀ صحیح زندگی در شرایط فعلی را پیدا کنید. اسیر عادات گذشته نباشید و از امکاناتی جدیدی که در دسترس دارید به خوبی استفاده کنید. با فرزندان و خانوادۀ خود وقت بیشتری بگذرانید و از تکنولوژی برای تماس با اقوام استفاده کنید. برنامه‌های مفید زیادی برای استفادۀ شما در این مدت طراحی شده‌اند. آن‌ها را پیدا کنید و طرز کار با آن‌ها را یاد بگیرید. فرقی نمی‌کند برنامۀ آموزشی یا شبکۀ اجتماعی یا سرگرمی… خودتان را با تغییر آشتی بدهید و برای تغییر سبک زندگی خود انعطاف پذیر باشید.
نگرش خود را به زندگی تغییر بدهید! به جای اینکه مدام با خود مرور کنید که فرزند بدی هستید چون به دیدن والدینتان نرفته‌اید، به خود یاداوری کنید که این کار برای حفظ سلامتی و طول عمر آن‌هاست. تغییر نوع نگرش به شما کمک می‌کند نسبت به خودتان احساس بهتری داشته باشید.
کمک کردن را در اولویت قرار دهید
اگر در سلامتی هستید و اوضاع مالی خوبی دارید، می‌توانید برای کسانی که نیاز به کمک شما دارند کاری انجام دهید. کارهایی مثل تخصیص بودجۀ خرید دارو برای افراد نیازمند یا حتی خرید چند عدد نان و لوازم ضروری برای همسایۀ سالمندتان به شما کمک می‌کند تا احساس مفید بودن بکنید و نسبت به خود دید بهتری داشته باشید. توجه کنید که لازم نیست کاری که انجام می‌دهید حتماً کار بزرگ و چشمگیری باشد! کافیست اگر همراه با شخص دیگری جلوی در آسانسور منتظر هستید، نوبت خود را به او بدهید تا باعث افزایش جمعیت در کابین آسانسور نشوید. همین کار باعث می‌شود بتوانید در این راه با قدم‌های کوچک و مداوم حرکت رو به جلو داشته باشید. مطمئن باشید که کارهای کوچک شما از دید دیگران پنهان نمی‌ماند و ممکن است اثر آن برای دیگران بزرگ و قابل توجه باشد! فکر نکنید که کمک‌های کوچک شما به دیگران فایده ای ندارد. به جای آن‌ها تصمیم نگیرید و به آنان اجازه دهید قدردان شما باشند.
از خودتان غافل نشوید!
اولین شخصی که شما در این دنیا نسبت به او مسوول هستید خودتان است! اگر نیاز به صحبت کردن با مشاور را دارید هرچه سریع‌تر اقدام کنید. اگر خسته شده‌اید حتماً به خودتان فرصت استراحت بدهید. مراقب سلامتی خود باشید، فراموش نکنید که شما بسیار مهم هستید و سلامتی شخص شما اثر مستقیمی در سلامت اجتماع دارد. سعی کنید از افراد منفی‌نگر دوری کنید بیشتر با کسانی صحبت کنید که درک بهتری از احساسات شما دارند. اجازه ندهید کسی احساس گناه غیرضروری که در شما وجود دارد را تقویت کند.
خودتان را ببخشید
بدون ماسک از خانه خارج شده‌اید؟ دست خود را بدون اینکه بشویید به صورت خود زده‌اید و یا تنهایی و دلتنگی به شما فشار آورده و به دیدن دوستانتان رفته‌اید؟ هر کدام از این‌ها باعث شدیدتر شدن احساس گناه شما می‌شود. خودتان را شماتت نکنید. اگر با وجود این اتفاقات هنوز سالم هستید، خودتان را ببخشید و برای جبران تلاش کنید. از این لحظه به بعد برای رعایت تمام موارد ایمنی نهایت تلاش خود را به کار ببندید و دیگران را نیز به این کار تشویق کنید. شما هم انسان هستید و هر انسان طبیعی در بعضی شرایط ناخواسته اشتباهاتی انجام می‌دهد. مهم این است که تصمیم بگیرید از حالا به بعد رفتار خود را اصلاح کنید.
با فرزندان خود صحبت کنید
اگر فرزند کوچکی داشته باشید احساس گناه در شما چند برابر خواهد بود. بزرگترین دغدغۀ هر پدر یا مادری سلامتی و رفاه فرزندش است. ممکن است حتی گاهی به خاطر اینکه صاحب فرزند شدید و اکنون فرزند شما مجبور است به خاطر تصمیم شما در چنین شرایطی زندگی کند، خود را سرزنش کنید. این را بدانید که شما باعث بروز این اتفاق نبوده‌اید، حوادث طبیعی، سیل، زلزله، اتفاقات ناگوار، جنگ و هر اتفاق دیگری تا به حال در طول تاریخ زندگی انسان‌ها را دچار تلاطم کرده است. با فرزندان خود صحبت کنید و شرایط را با زبان قابل فهم برای آن‌ها توضیح دهید. به جای احساس گناه به فکر بهتر کردن کیفیت زندگی آن‌ها در همین شرایط فعلی باشید. کودکان خیلی بهتر از ما با شرایط جدید انس می‌گیرند و واقعیت‌ها را می‌پذیرند. اگر فردی از اقوام خود را از دست داده اید به فرزند خود دروغ نگویید. در مورد مرگ و بیماری با زبان ساده با آن‌ها حرف بزنید و در صورت نیاز از روانشناس کودک در این مورد مشورت بخواهید.
نتیجه گیری
در آخر باید بدانید که همۀ افراد دنیا مانند شما دچار سردرگمی و احساسات مختلف هستند. این شرایط برای همه جدید است و هیچکدام از ما به درستی نمی‌دانیم که چه باید بکنیم یا چه چیزی در انتظارمان است. برای بهبود حال خود تلاش کنید زیرا شما برای ادامۀ این راه نیاز به انرژی بیشتری دارید. از خودتان قدردانی کنید که به هر نحوی که بوده تا اینجای ماجرا با خود و خانواده‌تان همراه بوده‌اید. ایمان خود را قوی‌تر کنید و سعی کنید شرایط را پذیرفته و با وجود تمام مشکلات همچنان شکرگزار باشید. شما با ماندن در خانه و پرهیز از خروج غیرضروری کار بسیار بزرگی کرده‌اید. خانه ماندن شما از بیماری خودتان و بالطبع بیماری دیگران جلوگیری می‌کند و فشار روی سیستم بهداشت و درمان را کاهش می‌دهد. می‌توانید از این بابت از خودتان قدردان باشید. اگر از رنج دیگران احساس گناه می‌کنید این احساس را به شکرگزاری تغییر دهید تا برای خود در راه کمک به دیگران ایجاد انگیزه کنید. غرق شدن شما در احساسات منفی به هیچ کس کمک نمی‌کند. احساس ناامیدی نیز در سرعت انتقال دست کمی از ویروس کرونا ندارد. سعی کنید حال بهتری داشته باشید و این حال خوب و انرژی مثبت را به اطرافیان خود نیز منتقل کنید. اگر نمی‌توانید احساس گناه خود را مدیریت کنید حتماً از درمانگر (پزشک و مشاور) کمک بگیرید. هموطنان ما در چنین شرایطی بیش از هرچیز به امید و انگیزه نیاز دارند. این دنیا با ما یا بدون ما ادامه دارد؛ بنابراین بهتر است سعی کنیم در زمان حیات خود، اثر مثبتی به جا بگذاریم. این روزهایی که با احساس گناه می‌گذرانیم بخشی از زندگی ما هستند و جایگزینی ندارند. شاید فرصت دوباره‌ای برای ما وجود نداشته باشد، پس باید همین حالا و در همین لحظه از زندگی خود بهترین استفاده را بکنیم. به یاری خداوند دیر یا زود شرایط برای همه بهتر خواهد شد و باید زندگی را از سر بگیریم. از حالا برای حال خوب خود تلاش کنید تا پس از بازگشت به روزهای روشن سلامتی انرژی کافی برای از نو ساختن زندگی خود و جامعه داشته باشید.
