اسیدوز به معنی وجود اسید بیش از حد در خون است. عبارت توبولی کلیوی دیستال به قسمت خاصی از کلیه اشاره دارد. کلیه‌ها وظایف بسیار مهمی دارند. یکی از آن‌ها حفظ تعادل بین اسید و باز با برداشتن اسیدها از خون از طریق ادرار است. اسیدوزتوبولی کلیوی دیستال (dRTA=distal renal tubular acidosis) هنگامی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نتوانند به طور موثر اسیدهای موجود در گردش خون را برداشت کنند. تشکیل اسیدها در خون باعث نوعی عدم تعادل موسوم به «اسیدوز» یا «اسیدوز متابولیک» می‌شود. اسیدوز متابولیک یک مشکل خطرناک برای سلامتی است و نیاز به مراقبت سریع پزشکی دارد.
برای مدیریت سلامتی خود چه‌کارهایی انجام دهم؟
اسیدوز توبولی کلیوی دیستال (dRTA) نوعی اختلال کلیه است که ممکن است ارثی (dRTA اولیه) یا به علت اختلال دیگر یا دارو (dRTA ثانویه) باشد. کادر مراقبت‌های بهداشتی برای کمک به مدیریت بیماری، اطلاعات آموزشی مفیدی در مورد زندگی همراه با بیماری به شما ارایه خواهند کرد. کادر مراقبت‌های بهداشتی معاینه‌های لازم پزشکی را انجام داده و برنامه درمانی اختصاصی را ارایه می‌دهند. با این‌حال، بسیاری از مراقبت‌های روزانه به خود شما بستگی دارد. این در شرایطی است که خود مدیریتی، یا مراقبت از خود، به بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی شما تبدیل شود. شما می‌توانید انتخاب‌هایی انجام دهید که تأثیر مثبتی بر سلامتی شما بگذارند.
اقدامات مهم در جهت انتخاب‌های مثبت و مدیریت سلامتی شما شامل موارد زیر است:
• از برنامۀ درمانی خود پیروی کنید.
• در تمام ویزیت‌های پزشکی حتماً حاضر شوید.
• فهرستی از داروهای خود تهیه کنید و طبق تجویز داروها را میل کنید.
• مراقب علایم، نشانه‌ها یا تغییر در سلامتی خود باشید. هرگونه تغییر ناگهانی علایم را به کادر مراقبت‌های بهداشتی خود گزارش دهید.
• غذای سالم میل کنید و شیوۀ زندگی سالم را انتخاب کنید و از توصیه‌های رژیم غذایی ویژه پیروی کنید.
• از یک برنامۀ ورزشی خوب که مورد توافق شما و کادر مراقبت‌های بهداشتی است، پیروی کنید.
از برنامۀ درمانی خود پیروی کنید
پیروی از برنامۀ درمانی خود در حفظ سلامت هر چه بیشتر کمک می‌کند. برنامۀ درمانی اغلب شامل توصیه‌های رژیم غذایی و دارویی است. تهیۀ دفترچه یادداشت برای ثبت داروها، نتایج آزمایشگاه، قرار ملاقات یا هرگونه اطلاعات مهم دیگر در ارتقای سلامتی چشمگیر است.
اگر در مدیریت یک یا چند جنبه از برنامه‌های مراقبتی خود احساس ناراحتی یا عدم توانایی دارید، با کادر بهداشتی خود صحبت کنید. وقتی در مورد چیزی مطمئن نیستید باید سؤال کنید، به‌ویژه اگر اطلاعات تخصصی یا پزشکی باشد. پزشک، پرستار یا سایر اعضای مراقبت‌های بهداشتی قادرند برای کمک به درک بهتر اطلاعات توضیح‌های لازم را ارایه دهند. در صورت لزوم می‌توانید از دوستان یا عزیزان خود درخواست کنید در جلسات همراه شما شرکت کنند.
داروها را میل کنید
مصرف داروها هر روز و در زمان مناسب، گام مهمی در مدیریت اسیدوز توبولی کلیوی دیستال است. در اینجا نکات مفیدی برای مصرف داروهای شما آورده شده است:
• به مصرف داروهای خود طبق تجویز عادت کنید. ممکن است زمان مصرف دارو صبح بعد از بیدار شدن، هنگام صرف وعده‌های غذایی یا هنگام خواب باشد.
• یک روال منظم به شما کمک می‌کند تا در مسیر درست گام بردارید.
• برنامه‌ای برای مصرف دارو بنویسید و روی دیوار یا منطقه‌ای قابل‌دیدن نصب کنید؛ یا یادآور تلفن همراه خود را برای یادآوری زمان مصرف دارو فعال کنید.
• جعبۀ مخصوص دارو می‌تواند به مرتب‌سازی و سازمان‌دهی داروهای شما کمک کند.
• همیشه فهرست جدیدی از تمام داروهای مصرفی حتی داروهای بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی داشته باشید.
مشاهده علایم یا تغییرها در سلامتی
از علایم یا تغییر ناگهانی علایم اسیدوز توبولی کلیوی دیستال آگاه باشید و در صورت بروز علایم یا تغییرها با متخصص مراقبت‌های بهداشتی تماس بگیرید. علایم و نشانه‌های احتمالی که نشان‌دهندۀ بروز مشکل در افراد مبتلا به اسیدوز توبولی کلیوی دیستال هستند عبارت‌اند از:
• گیجی یا کاهش هوشیاری
• خستگی بیش از حد
• ضعف عضلانی
• مشکلات تنفسی
• افزایش ضربان قلب یا ضربان نامنظم قلب
• گرفتگی عضلات و درد
• درد در ناحیۀ کمر، پهلوها و یا شکم (معروف به درد پهلو)
• درد استخوان
• میزان تولید ادرار کمتر
• اشکال در شنوایی
علایمی که ممکن است نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد شامل ضربان قلب نامنظم، مشکلات تنفسی، ضعف و خستگی شدید است.
انتخاب شیوه زندگی سالم
انتخاب گزینه‌های شیوۀ زندگی سالم برای سلامتی کلیه و سلامت کلی شما مهم است، زیرا این دو به هم مرتبط هستند. تغییرات شیوۀ زندگی سالم شامل موارد زیر است:
• در صورت اضافه وزن، کم کردن وزن اضافی مهم است.
• برای کنترل فشارخون و یا کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، مقدار نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
• قبل از مصرف داروهای جدید، مکمل‌ها، داروهای گیاهی یا برخی از داروهای بدون نسخه رایج مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن با پزشک خود مشورت کنید زیرا این داروها ممکن است برای کلیه‌های شما مضر باشد.
• اگر سیگار می‌کشید، سیگار کشیدن را متوقف کنید. سیگار کشیدن برای بسیاری از اعضای بدن از جمله ریه‌ها، قلب و کلیه‌ها مضر است.
• فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. از کادر مراقبت‌های بهداشتی در مورد برنامۀ ورزشی مناسب راهنمایی بگیرید.
• از متخصص تغذیه در ارایۀ برنامۀ رژیم غذایی مناسب کمک بگیرید.
ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید
فواید برنامۀ ورزشی را نمی‌توان نادیده گرفت. یک برنامۀ تمرینی که توسط کادر بهداشت و درمان تأیید شده است، مزایای درمانی بسیاری دارد و می‌تواند به افزایش قدرت و استقامت، جلوگیری از خستگی، کاهش استرس و افزایش کیفیت کلی زندگی روزمره کمک کند.
اگر تمرین‌های ورزشی را تازه شروع کرده‌اید یا از قبل شروع کرده‌اید و ورزش روزمره را ادامه می‌دهید، با انگیزه ماندن و انجام فعالیت‌های بدنی بیشتر به عنوان بخشی از کارهای روزمره، بسیار مهم است. چندین روش وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا تمرین روزمرۀ خود را مرتب ادامه دهید که شامل روش‌های زیر است:
• با انجام حرکات کششی قبل و بعد از تمرین‌های روزمره، از بروز صدمات خودداری کنید.
• هنگام تماشای تلویزیون ورزش کنید (حرکات کششی، راه رفتن روی تردمیل به صورت سبک، دوچرخه ثابت و غیره)
• ورزش و فعالیت بدنی را در کارهای روزمره بگنجانید.
• سعی کنید فعالیت بدنی بیشتری را در محیط کار و رفت و آمد خود بگنجانید. بیشتر پیاده‌روی کنید و از پله‌ها به‌جای آسانسور استفاده کنید.
• اگر دوستی دارید که با شما ورزش کند در ادامه دادن تمرین‌های ورزشی به شما انگیزه می‌دهد.
رژیم غذایی و تغذیه
اسیدوز توبولی کلیوی دیستال (dRTA) ممکن است باعث اسیدی شدن بیش از حد خون (اسیدوز) شود و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. مصرف بیش از حد پروتئین حیوانی باعث افزایش تولید اسید در بدن می‌شود و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. کاهش مصرف پروتئین حیوانی طبق تجویز پزشک در جلوگیری از شکل‌گیری سنگ کلیه از جنس کلسیمی، مؤثر است. مصرف بیشتر میوه و سبزی‌ها می‌تواند به کاهش میزان اسید تولید شده در بدن کمک کند. اگر سنگ کلیه دارید، ممکن است توصیه شود که در روزهای مشخصی آب بیشتری بنوشید. ممکن است مصرف کمتر نمک (سدیم) نیز توصیه شود، زیرا سدیم باعث افزایش سطح موادی مانند کلسیم در خون و ادرار می‌شود که باعث ایجاد سنگ در افراد مبتلا به اسیدوز توبولی کلیوی دیستال (dRTA) می‌شود. شما باید بر اساس شرایط پزشکی خود با یک متخصص تغذیه یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی در مورد رژیم و نیازهای غذایی خود صحبت کنید.
در مورد ملاقات با یک متخصص تغذیه ماهر و آموزش‌دیدۀ ویژه در زمینۀ بیماری‌های کلیه، باید از متخصص درمان سؤال کنید. یک متخصص تغذیه به شما آموزش می‌دهد که بهترین انتخاب غذایی را بر اساس نتایج آزمایش‌ها و شیوۀ زندگی شخصی داشته باشید.
یک برنامۀ غذایی که برای همه افراد مناسب باشد وجود ندارد. آنچه شما در برنامه غذایی اجازه میل کردن داشته باشید یا منع شده باشید بسته به میزان عملکرد کلیه شما و سایر عوامل ممکن است با گذشت زمان تغییر کند.
اسیدوز توبولی کلیوی دیستال (dRTA) ممکن است تأثیر طولانی مدت داشته باشد، بنابراین برای افرادی که با این بیماری زندگی می‌کنند مشارکت فعال در مراقبت‌های بهداشتی بسیار مهم است. این افراد باید طبق برنامه توسط پزشک ویزیت شوند، داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنند و طبق برنامه درمانی عمل کنند.
