اختلال اضطراب پس از سانحه، یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهدۀ یک رویداد وحشتناک، اتفاق میافتد.
نمونههایی از رویدادهایی که میتوانند باعث بروز این اختلال شوند، شامل مواردی مثل جنگ، جنایت، آتشسوزی، تصادف، مرگ یکی از عزیزان یا سوء استفادۀ جنسی است.
ممکن است علائم اختلال اضطراب پس از سانحه، ظرف مدت یک ماه بعد از رویداد، شروع شود اما گاهی ممکن است تا چند سال بعد از رخداد هم فرد، هیچ علامتی نداشته باشد. این علائم، باعث بروز مشکلات جدی در شرایط اجتماعی، محیط کار و روابط میشوند. همچنین در توانایی فرد برای انجام وظایف روزمره نیز اختلال ایجاد میکنند.
افراد مبتلا به اضطراب پس از سانحه، میتوانند دچار بیخوابی، بازگشت به گذشته، کمبود اعتمادبهنفس و بسیاری از مشکلات روحی و روانی دیگر شوند. ممکن است این سانحه در ذهن آنها بهطور متعدد، تکرار شود یا برعکس بهطور کلی حافظهشان را درمورد آن رخداد از دست بدهند.
علائم اختلال اضطراب پس از سانحه
علائم این اختلال به چهار گروه، دستهبندی میشوند که شدت آنها متفاوت است:
افکار مزاحم
تکرار غیرارادی خاطرات تکراری و رویاهای ناراحتکننده. (ممکن است، این یادآوریها به حدی زنده باشند که فرد، احساس کند همین الان درحال تجربۀ دوبارۀ آن حوادث است.)
اجتناب
پرهیز از یادآوری واقعۀ تکاندهنده که ممکن است، شامل اجتناب از افراد، مکانها، فعالیتها، اشیاء و موقعیتهایی باشد که باعث زنده شدن آن خاطرات ناراحتکننده میشوند. همچنین ممکن است افراد در مقابل صحبت کردن دربارۀ آنچه اتفاق افتاده یا احساسی که نسبت به آن دارند، مقاومت کنند. این علائم ممکن است باعث شوند فرد، روال طبیعی زندگی خود را تغییر دهد. به عنوان مثال، پس از شوک بعد از تصادف، از رانندگی یا سوار شدن به اتومبیل اجتناب کند.
تغییر افکار و خلق و خو
ناتوانی در یادآوری جنبههای مهم حادثۀ آزاردهنده و افکار و احساسات منفی که منجر به باورهای مستمر و تحریفشده دربارۀ خود یا دیگران میشوند.
تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی
واکنشهای عصبی، انفجارهای احساسی، تحریکپذیری بالا، رفتارهای بیپروا، خود تخریبی، احتیاط بیش از حد و شک به همه چیز و همه کس (این علائم، میتوانند موجب از بین رفتن تمرکز فرد شده و تغذیه یا خواب او را مختل کنند).
علل اختلال اضطراب پس از سانحه
ژنتیک، نوروبیولوژی، عوامل محیطی و خصوصیات شخصی میتوانند در ابتلا به این اختلال، تأثیرگذار باشند. برخی از این شرایط، عبارتند از:
- جنسیت (زنان، بیشتر از مردان در معرض این اختلال هستند)؛
- زندگی طولانیمدت در شرایط پرخطر؛
- آسیبهای دوران کودکی؛
- احساس وحشت، درماندگی یا ترس شدید؛
- عدم حمایت اجتماعی، پس از حادثه؛
- استرس اضافی پس از یک حادثۀ خطرناک (مانند از دست دادن یک عزیز یا از دست دادن خانه، شغل و…)؛
- داشتن سابقۀ بیماریهای روانی، اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر.
نمونههایی از حوادث تروماتیک
- شاهد مرگ بیرحمانه بودن؛
- سوانح جدی (مثل سانحۀ رانندگی)؛
- تعرض فیزیکی یا جنسی؛
- مشکلات شدید سلامتی یا بستری شدن در بخش مراقبتهای ویژه؛
- تجربیات پیچیدۀ زایمان؛
- تشخیص ابتلا به بیماری مرگبار؛
- جنگ و درگیری؛
- حملات تروریستی؛
- حوادث طبیعی یا ساختۀ دست بشر (مثل سونامی یا آتشسوزی).
تشخیص اختلال اضطراب پس از سانحه
یک درمانگر باتجربه و متخصص، میتواند از طریق آزمایشهای غربالگری سلامت روان و تست اختلال اضطراب پس از سانحه، آن را تشخیص دهد. با این وجود برای تشخیص این اختلال باید حداقل به مدت یک ماه، یکی ازعلائم زیر، مشاهده شود:
- حداقل، یک علامت از افکار مزاحم؛
- حداقل، یک علامت اجتناب؛
- حداقل، دو علامت تغییر شناختی و خلقی؛
حداقل، دو علامت تغییر در واکنشهای جسمی و عاطفی.
