یکی از پسندیده‌ترین ویژگی‌های فردی هر انسانی بخشیدن دیگران پس از انجام اعمال ناشایست و ناراحت کننده است. گاه ممکن است این کار مشکل به نظر برسد به خصوص زمانی که ارزش بخشیدن ندارد، اما کار‌های سخت ارزش بالایی دارند. طبق مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته بخشش، می تواند اختلالاتی همچون افسردگی، عصبانیت و اختلالات استرسی را بهبود ببخشد.
بخشیدن دیگران آن هم بعد از آن که به شما آسیب زده و دلتان را شکسته‌اند، چندان کار آسانی نیست. هم باید با دردی که برایتان ایجاد کرده‌اند کنار بیایید و هم باید عواقب کارهایشان را به جان بخرید، ولی با نگه داشتن کینه آن فرد در دلتان احساس بدتری خواهید داشت. این حس بد فقط از روح شما تغذیه نمی‌کند بلکه جسم‌تان را نیز درگیر خواهد کرد. به دنبال برانگیخته شدن احساسات منفی، فشار خون بالا می‌رود و استرس در شما ایجاد می‌شود. پس نبخشیدن دیگران مانند این است که سمی بخورید و انتظار داشته باشید که دیگری بمیرد. بخشش دیگران باعث می‌شود که رنج‌های عاطفیتان التیام پیدا کرده و گامی در جهت رشد و پیشرفت خود بردارید.
چرا بخشیدن دیگران دشوار است؟
بخشیدن در بسیاری از موارد آسان نیست و حتی غیر ممکن به نظر می‌رسد. حقیقت این است که سخت بودن بخشیدن دیگران دلایل مختلفی دارد:
- شاید به اندازه کافی به خودتان زمان نداده‌اید که با احساسات خود مواجه شوید و به معنی واقعی به بخشش فکر کنید.
- ممکن است احساس کنید اگر فرد آسیب زننده را ببخشید، در واقع کاری برای رهایی او کرده‌اید نه خودتان.
- فکر می‌کنید اگر کسی را ببخشید یعنی اجازه داده‌اید دوباره به زندگی شما برگردد و یا این که اشتباه او را فراموش کرده‌اید.
- ممکن است فکر کنید با بخشیدن دیگران، بزرگ بودن اشتباهشان فراموش می‌شود.
- گاهی حس می‌کنید اگر کسی را که موجب رنجش شما شده است ببخشید، یعنی به او این اجازه را داده‌اید که بار دیگر به شما آسیب بزند.
تعریف بخشش
پیش از هر چیز باید تعریف درستی از بخشش برای خود داشته باشید:
- بخشش به این معنا نیست که کار اشتباه فرد را نادیده بگیرید یا انکار کنید.
- بخشش به این معنا نیست که حتما لازم است به آن فرد بگویید که او را بخشیده اید.
- بخشش به این معنا نیست که لازم است آن فرد را همچنان در زندگی خود نگه دارید.
- بخشش به این معنا نیست که پس از آن دیگر حق ندارید احساساتی دربارۀ آن موقعیت داشته باشید.
- بخشش به این معنا نیست که باید اتفاقی که رخ داده را فراموش کنید.
- بخشش به این معنا نیست که همه چیز درارتباط شما با آن فرد خوب است یا موردی برای بررسی بیشتر در رابطه وجود ندارد.
و نهایتا اینکه بخشش کاری نیست که به خاطر فرد مقابل انجام دهید.
بخشش یعنی شما واقعیت اتفاقی که افتاده را بپذیرید و دنبال راه حلی برای بازگرداندن روند عادی زندگیتان باشید. در واقع بخشش یک تصمیم آگاهانه برای رهایی خودتان از بار مسئولیت، درد و استرس ناشی از نگه داشتن ناراحتی و کینه آن فرد می‌باشد. با این کار آرامش از دست رفته به صورت تدریجی باز می‌گردد.
نکاتی موثر برای بخشش دیگران
این نکات می‌توانند به شما کمک کنند تا دیگران را راحت‌تر از گذشته ببخشید، حتی اگر این کار برایتان بسیار دشوار باشد:
بهبود شخصیت
بخاطر بسپارید که وقتی فردی را می‌بخشید، به این معنی نیست که شما در حال عفو رفتار یا اعمال او هستید. این بدان معنی است که شما آن چه را که اتفاق افتاده، می‌پذیرید. شما در واقع سعی می‌کنید راهی برای زندگی با آن رفتار خاص پیدا کنید. این یعنی بهبود شخصیت و تطبیق رفتار خود به صورت موثر! همۀ ما نیاز داریم بهتر از گذشته خود باشیم.
واقع‌بینی
بخشش کسی به معنای این نیست که شما نباید نسبت به آن چه که اتفاق افتاده است، احساسی داشته باشید؛ اتفاقا شما هنوز هم ممکن است احساس ناراحتی و عصبانیت و یا درد همراه با تجربۀ تلخ خود را حس کنید، پس نیازی به انکار ندارید. سعی کنید با زمان دادن به احساسات خود، حالت‌های منفی و آزاردهنده را پشت سر بگذارید و به پذیرش موضوع برسید، پذیرش اتفاقات اطراف به شما درک درستی از پدیده‌ها می‌دهد و باعث می‌شود فردی واقع‌بین باشید و ازایده‌آل‌گرایی بیش از حد دور شوید.
کسب تجربه
یاد بگیرید درسی را که حادثه‌ای به شما آموخته و احساسی که از درد به دست آورده‌اید، بپذیرید. هر تجربه‌ای به شما کمک می‌کند تا رشد کنید و یک فرد قوی‌تر باشید. فقط کافی است حقیقت را انکار نکنید، زمانی که شما آن را تصدیق کنید، احساساتتان می‌توانند به شما کمک کنند تا فردی که شما را آزرده، به خاطر هر کاری که انجام داده است، ببخشید.
استقلال و رضایت درونی
بخشیدن شخصی، به معنای این نیست که حتما باید به او بگویید که او را می‌بخشید. ممکن است برخی افراد از رفتار خود احساس پشیمانی نداشته باشند و نیازی به طلب بخشش نبینند. اگر شما با چنین فردی روبرو باشید، با ابراز بخشش خود، فقط او را نسبت به درستی رفتارش مطمئن‌تر خواهید کرد با این حال، هیچ مشکلی در بخشش شخصی و رها کردن احساس منفی آن وجود ندارد. دیگران را ببخشید، بدون این که بگویید آنها را بخشیده‌اید، نیازی به احساس گناه در مورد این کار نیست و در نهایت به احساس استقلال و رضایت درونی از بزرگی روح خود خواهید رسید.
همزادپنداری
به خاطر داشته باشید که هر کس به نحوی در زندگی خود، شکست را تجربه کرده و هرگز کامل نیست، انسان همیشه اشتباه می‌کند. سعی کنید بفهمید که چرا فردی با شما رفتار ناخوشایندی داشته؛ البته، شاید واقعا هم تقصیر او نبوده است، خود را به جای آن فرد بگذارید و به همه چیز از دید او نگاه کنید. ممکن است او خود را به خاطر احساس رنج شما، مقصر بداند و در قبال وضیعت بد روحیتان احساس مسئولیت کند با این وجود ممکن است حتی نتواند احساسات خود را به درستی ابراز کند در این صورت، بخشش شما برای او ارزش زیادی خواهد داشت.
رهایی روحی
بخشیدن افراد می‌تواند به شما کمک کند تا احساسات و انرژی زیادی را که در نتیجه عصبانیت و نفرت هدر خواهید داد. صرفه‌جویی کنید، به یاد داشته باشید که احساس بخشش، شما را از تسلط و تحمل انرژی‌های منفی آزاد می‌کند.
بهبود کیفیت رابطه
عصبانی بودن از شخصی که شما را آزار می‌دهد و پناه بردن به این احساس فقط در رابطۀ شما و آن شخص تأثیر نمی‌گذارد بلکه کینه و احساس عصبانیت می‌تواند آنقدر زیاد شود که به روابطتان با افراد دیگرنیز نشت کرده و آنها را هم تحت تأثیر خود قرار دهد.
در این حالت ممکن است زیاد حوصلۀ عزیزانتان را نداشته باشید و در ایجاد روابط جدید به مشکل بر بخورید. بخشش به جای عصبانیت می‌تواند میزان مهربانی را در شما افزایش داده و تأثیر مثبت و مستقیم بر روی اعتماد به نفستان در رابطه با افراد مختلف داشته باشد.
بخشش می‌تواند بر همۀ روابط، حتی رابطه با خودتان هم تأثیر مثبت بگذارد.
انواع بخشش
بخششِ نوعِ اول
با فراموش کردنِ افکار خشم آلود نسبت به فرد مورد نظر است. مثلاً شما به خود می‌گویید که من نمی‌خواهم انتقام بگیرم، اصلاً می‌خواهم به طور کامل آن فرد را فراموش کنم. البته این نوعِ بخشش خیلی مطلوب نیست، چون شما در وجودتان هنوز اندکی خشم دارید.
بخششِ نوعِ دوم
عوض کردنِ احساس است، شما تنفر را فراموش نمی‌کنید، بلکه آن را با محبت عوض می‌کنید. این نوع بخشش به سلامت شما کمکِ زیادی می‌کند، فکرِ شما را کاملاً باز می‌کند و به شما قدرت می‌دهد.
مراحل بخشیدن دیگران
هر چند هر کس روند خاص خود را دارد و هیچ مسیر مشخص و ثابتی برای بخشش نداریم، اما بخشش خود و دیگران چند ویژگی مهم دارد و در این مسیر می‌توان به چند مولفه مهم اشاره کرد. البته، باید به خاطر داشت که همه این مولفه‌ها لزوما به همین ترتیب برای همه افراد اتفاق نمی‌افتند. بخشش مسیر ثابت و مشخصی ندارد و گاه اصلا به مرحله پایانی نمی‌رسد. رخدادهای تکان‌دهنده در طول زندگی ممکن است فرد را دوباره از این مسیر خارج کند؛ بنا بر این، شاید بد نباشد بخشش را نه مقصد، بلکه نوعی جهت‌گیری و مسیر بدانیم:
مرحلۀ اول: پذیرش ناراحتی
بخشش با غصه و ناراحتی شروع می‌شود. ممکن است فرد، گروه یا سازمانی شما را رنجانده باشد. اگر می‌خواهید آنها را ببخشید باید به خودتان بقبولانید از رفتار آنها رنجیده‌اید. پس از آن که پذیرفتید آسیب دیده‌اید دچار احساسات منفی چون خشم، ناراحتی، ترس، تعجب، گیجی و ناامیدی می‌شوید و همین احساسات مانند باتلاق شما را در خود فرو می‌برد.
مرحلۀ دوم: تسکین خشم و نفرت
پس از رنجیده شدن، خاطرات تلخ ذهن‌تان را پر می‌کند. اینجاست که باید سعی کنید به اعتقادات و باورهایتان پناه ببرید و اجازه ندهید خشم و ناراحتی بر رفتارتان تاثیر بگذارد. آنچه در این مرحله به شما کمک می‌کند، شناخت ارزش‌هایتان در زندگی است. باید از خود بپرسید من می‌خواهم این رنج و سختی را به چه چیز تبدیل کنم؟
مرحله سوم: از بین بردن احساسات منفی
در این مرحله باید تمرین کنید که از شر احساسات منفی خلاص شوید. مثلا می‌توانید با انجام برخی تکنیک‌ها خود را در قالب آن فرد گذاشته و به این صورت او را درک کنید.
مرحله چهارم: رها کردن خشم و کینه
و در آخر باید خشم و کینه را رها کرده و راه خود را مستقیم ادامه دهید. البته مسلماً این کار راحت نیست و حتی امکان دارد که پس از بخشیدن احساس کنید که حقتان ضایع شده است. اما آن چیزی که اهمیت دارد این است که پس از بخشش حال شما خوب خواهد شد.
یک تمرین عملی و ساده برای بخشش دیگران
برای بخشش دیگران می‌توانید آنچه را که موجب رنجش شما شده است، بنویسید.
سعی کنید زمانی را در نظر بگیرید که کار خاصی ندارید، یک مکان ساکت و آرام را انتخاب کنید و بر یک برگه کاغذ، برای کسی که شما را آزرده است نامه ای بنویسید و تمام احساسات، افکار، خشم و تجربۀ خود را با نوشتن بر روی کاغذ بیرون بریزید و این را بدانید که هیچ کسی این نامۀ نوشته شدۀ شما را نخواهد خواند و این نامۀ شماست.
با انجام این عمل شما قرار است تمام احساساتی را که درون خود حبس کرده‌اید به کمک قلم و کاغذی که در دست دارید به جریان در آورید و هنگامی که فکر می‌کنید شما نمی‌توانید و یا نمی‌خواهید فرد مقابل را ببخشید، انجام این عمل و نوشتن احساساتتان، به شما کمک می‌کند تا بر افکار منفی در رابطه با موضوعی که برای شما روی داده است، غلبه کنید.
می‌توانید در نهایت نوشتۀ خود را به فرد مورد نظر بدهید، پیش خود نگه دارید و یا حتی از بین ببرید. مهم این است که با نوشتن حس بهتری پیدا کرده‌اید.
کلام آخر
- بخشیدن تمام ابعاد یک آسیب به راحتی ممکن نیست. پس برای این کار عجله‌ای نداشته باشید. وقتی اجازه بدهید این فرایند به آرامی و با سرعت خودش پیش برود، بخشش کامل‌تر اتفاق می‌افتد و آسانتر خواهد بود.
- بدانید اتفاقات بد همیشه برای همه آدم‌ها رخ می‌دهند و بعضی وقت‌ها اتفاقات بد به نظر غیر قابل بخشش می‌رسند و آدم‌ها حق خودشان می‌دانند که انتقام اتفاقی را که برایشان افتاده از مقصر ماجرا بگیرند. اما در این‌جا در واقع شما هستید که باید بر خشم و عصبانیتتان غلبه کنید و ببخشید، چرا که شما در واقع خودتان را می‌بخشید نه مقصر را.
- بدانید که شما بعد از بخشش، سالم‌‌تر و شادتر خواهید بود. بخشیدن دیگران روشی مهم و منحصر به فرد برای احترام گذاشتن به خودتان است، زیرا با این کار به دنیا نشان می‌دهید، لایق این هستید که شاد باشید.
- بدانید بخشش واقعی بی‌قید و شرط است و هیچ توقع و انتظاری از طرف مقابل نخواهد داشت.
- فراموش نکنید که شما افرادی اجتماعی هستید و بسیاری از شما هنگامی احساس آرامش می‌کنید که با اطرافیانتان در صلح و آرامش باشید. بخشش به شما اجازه می‌دهد تا دردها را کنار بگذارید و با قلبی سبک‌تر زندگی کنید.
- هر کس شما را می آزارد او را ببخشید نه به دلیل این که او مستحق بخشش است، به دلیل این که شما سزاوار و مستحق آرامشید.
