هنگامی که عملکرد کلیۀ شما با اختلال شدید مواجه می‌شود، نیاز به درمان خواهید داشت؛ به طور کلی دو روش درمانی برای کلیۀ از کار افتاده وجود دارد: دیالیز و پیوند کلیه. بسیاری از افراد پیوند کلیه را روش بهتری می‌دانند زیرا به نظر آن‌ها این کار آزادی عمل بیشتری داشته و محدودیت کمتری برای بیمار ایجاد خواهد کرد. برای تصمیم گیری در مورد روش درمانی مناسب، بهتر است با افرادی که تجربه پیوند کلیه را داشته‌اند، پزشک یا اعضای خانواده خود در این زمینه مشورت کنید. در ادامه به بررسی رایج‌ترین سوالاتی که در مورد پیوند کلیه وجود دارند و پاسخ به آن‌ها خواهیم پرداخت:
چه افرادی شرایط پیوند کلیه را دارند؟
پیوند کلیه می‌تواند برای تمامی سنین، از کودکان تا سالمندان، انجام شود. در ابتدا شما باید از سلامت کافی برای انجام این عمل برخوردار باشید؛ همچنین نباید به سرطان یا عفونت مبتلا باشید. افرادی که قصد انجام پیوند کلیه را دارند، انواع معاینات پزشکی و روانشناسی را می‌گذرانند تا از مناسب بودن آن‌ها برای دریافت عضو اطمینان حاصل شود. معاینات پیش از عمل، مشکلات موجود در بدن بیمار را شناسایی می‌کنند که می‌توان تا زمان انجام پیوند، آن‌ها را برطرف کرد. به طور کلی برای اکثر افراد مبتلا به عارضۀ کلیوی، پیوند کلیه گزینه مناسبی برای درمان است.
در صورت بالا بودن سن یا وجود عارضه‌ای خاص در بدن چه کنیم؟
در بسیاری از موارد، افرادی که سالخورده‌اند یا به عارضه‌ای خاص مانند دیابت مبتلا هستند، می‌توانند عمل پیوند کلیه موفقی داشته باشند. برای انجام پیوند موفق در این شرایط، باید معاینات دقیقی انجام شود تا پزشک بتواند خطرات احتمالی را تا حد امکان کاهش دهد. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد کارهایی انجام دهید که به کاهش خطر و افزایش شانس پیوند موفق کمک می‌کنند؛ به عنوان مثال ممکن است پزشک از شما بخواهد که وزنتان را کاهش دهید یا در صورت کشیدن سیگار، مصرف آن را ترک کنید.
در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، ممکن است بتوانید پیوند پانکراس نیز انجام دهید. برای انجام این کار، باید با پزشک خود در مورد انجام پیوند پانکراس در کنار پیوند کلیه مشورت کنید.
چگونه از پس زده شدن کلیه توسط بدن جلوگیری کنیم؟
یکی از اتفاقاتی شما و تیم پزشکیتان، پس از عمل پیوند باید مراقب آن باشید، پس زده شدن کلیه است. پس زدن کلیه، بدون علایم خاصی اتفاق افتاده و حتی پس از گذشت مدتی از عمل نیز امکان رخ دادن آن وجود دارد.
امروزه، به لطف پیشرفته شدن داروهای ضد رد پیوند، احتمال پس زده شدن ارگان پیوندی بسیار کاهش یافته است؛ هرچند احتمال وقوع این مساله در افراد مختلف، متفاوت است. برای اکثر افراد، در صورت استفاده از داروی ضد رد پیوند خاصی عمل پس زدن می‌تواند متوقف گردد. به طور کلی، بهترین کار برای پیشگیری از وقوع این اتفاق، چکاپ و معاینات منظم است که با انجام این کار، هم از عملکرد صحیح کلیه جدید خود و هم از پس نزدن کلیه توسط بدن مطمئن خواهید شد.
چه زمان می‌توانیم فعالیت کاری خود را شروع کنیم؟
اینکه چه زمان می‌توانید کار خود را شروع کنید، به نحوۀ بهبود، شغل شما و شرایط پزشکیتان بستگی دارد. بسیاری از افراد، با گذشت حدود هشت ماه یا بیشتر از عمل پیوند خود، می‌توانند کارکردن را شروع کنند. در این زمینه، تیم پزشکی به شما در تصمیم گیری برای بازگشت به کار مشورت خواهد داد.
تاثیر عمل پیوند روی فعالیت جنسی به چه صورت است؟
افرادی که به دلیل عارضۀ کلیوی، روابط جنسی رضایت بخشی نداشتند، همزمان با گذشت دوران بهبود متوجه تاثیر مثبت در روابطشان خواهند شد. علاوه بر این مورد، پس از پیوند میزان باروری شما نیز افزایش پیدا می‌کند. مردانی که کلیۀ پیوندی دارند، فرزندان سالم و زنانی که عمل پیوند انجام دادند نیز بارداری موفقی خواهند داشت. در صورتی که قصد بچه‌دار شدن دارید، بهترین کار این است که در مورد زمان آن با پزشک مشورت کنید.
زنانی که پیوند کلیه انجام داده‌اند، پس از عمل خود تا مدتی باید از باردار شدن خودداری کنند؛ نظر بیشتر مراجع در این زمینه این است که زنان برای بارداری باید تا یک سال یا بیشتر پس از گذشت عمل خود صبر کنند. روند بارداری باید کاملا برنامه ریزی شده باشد و مصرف داروهایی که می‌توانند به جنین در حال رشد آسیب برسانند باید از شش هفته پیش از بارداری قطع شوند؛ همچنین مشاورۀ کنترل بارداری نیز می‌تواند در این زمینه مفید باشد. نکتۀ مهم دیگری که وجود دارد، محافظت از خود در برابر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی است که در این زمینه توصیه می‌شود حتما موارد بهداشتی لازم را رعایت کنید.
آیا پس از پیوند باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنیم؟
به طور کلی، افرادی که عمل پیوند کلیه انجام داده‌اند، باید از رژیم غذایی سالم برای قلب (خوردن غذاهایی با چربی و نمک کم) استفاده کرده و مایعات زیاد مصرف کنند. در صورتی که به دیابت یا مشکلات دیگری مبتلا هستید، بسته به شرایطی که در آن قرار دارید، در رژیم غذایی خود محدودیت‌هایی خواهید داشت. یک متخصص تغذیه می‌تواند در برنامه ریزی برای خوردن غذاهای مناسب به شما کمک کند.
اهدا کنندۀ زنده یا اهدا کنندۀ فوت شده؟
همانطور که اشاره شد، شما می‌توانید کلیۀ پیوندی را از یک شخص فوت شده که کلیۀ خود را اهدا کرده است دریافت کنید یا اینکه یک شخص زنده به شما یکی از کلیه‌های خود را اهدا کند. با اینکه در هر دو حالت، کلیه شما به خوبی کار می‌کند، اما در صورت دریافت از اهدا کنندۀ زنده، کلیۀ پیوندی علاوه بر اینکه سریع‌تر در بدن شما شروع به کار می‌کند، کیفیت عملکرد آن نیز بهتر بوده و مدت زمان بیشتری نیز دوام خواهد آورد.
برای دریافت کلیه از اهدا کنندۀ مرده، پس از اینکه مشخص شد نیاز به پیوند دارید، نام شما در لیست انتظار دریافت عضو قرار خواهد گرفت؛ در این شرایط، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا یک کلیۀ مناسب با شرایط شما برایتان تهیه شود.
از زمانی که نام شما در لیست ثبت می‌شود تا زمانی که کلیه مورد نظر پیدا شود، ممکن است به دیالیز هم احتیاج داشته باشید؛ همچنین در طول این مدت برای اطمینان از اینکه در صورت پیدا شدن کلیه، شما برای دریافت آن آماده هستید به صورت منظم باید آزمایش خون بدهید.
مرکز درمانی شما اقدامات لازم برای انجام آزمایش‌های لازم را فراهم می‌کند و از آنجایی که پس از پیدا شدن کلیه، بلافاصله باید به شما خبر بدهد، ضروری است اطلاعات لازم برای دسترسی فوری به اشخاص فهرست را داشته باشد. هنگامی که کلیۀ پیوندی مناسب شما پیدا شد، عمل پیوند باید در سریع‌ترین زمان ممکن انجام گردد.
معایب دریافت کلیه از اهداکنندۀ زنده چیست؟
یکی از عیب‌هایی که در این روش وجود دارد این است که یک شخص زنده و سالم، باید تحت عمل جراحی قرار گرفته و یک کلیۀ سالم از بدن او خارج شود. برای شخص اهداکنندۀ کلیه نیز به دلیل عمل جراحی، مدت زمانی طول می‌کشد تا بهبود یافته و بتواند به زندگی عادی خود بازگردد. البته با پیشرفت‌هایی که در عمل‌های جراحی به وجود آمده، روش‌هایی (تحت عنوان جراحی کم تهاجمی یا جراحی لاپاراسکوپی) وجود دارند که به کمک آن‌ها به جای شکاف‌های بزرگ روی بدن، می‌تواند از برش‌هایی بسیار کوچک استفاده نمود. کوچک شدن برش‌های بدن بیمار، به معنای کوتاه‌شدن دوران بهبود، درد کمتر و بازگشت سریع‌تر به زندگی عادی است.
مزایا و معایب پیوند کلیه برای اهدا کننده
اهدا کنندگان عضو زنده، معمولا در فاصله سنی ۱۸ تا ۶۰ سال قرار دارند، هرچند سن قابل قبول برای اهدای عضو می‌تواند بسته به مرکز درمانی و شرایط سلامت فرد، متغیر باشد. برای اهدای عضو، شخص اهدا کننده باید دارای فاکتورهایی سازگار با شخص گیرنده، از جمله گروه خونی، نوع بافت و… باشد.
شخص اهداکننده، به طور دقیق تحت تست‌های آزمایشگاهی، معاینات و آزمایشات فیزیکی قرار می‌گیرد؛ این آزمایشات به این دلیل است که از سلامت شخص و اینکه تصمیم خود را به صورت آگاهانه گرفته است اطمینان حاصل شود. در مورد اینکه اهداکننده، برای اهدای عضو پذیرفته شود یا خیر، در نهایت پس از معاینات لازم توسط تیم پزشکی در مرکز درمانی تصمیم گرفته خواهد شد.
جنبه‌های مثبت اهدای عضو برای گیرنده
اهدای عضو برای گیرنده امتیازاتی دارد از جمله:
کیفیت زندگی: عمل پیوند می‌تواند سلامت و کیفیت زندگی شخص گیرنده را بسیار بهتر کند و به او اجازۀ بازگشت به زندگی عادی خود را بدهد. افراد گیرنده پس از پیوند عضو می‌توانند اوقات بیشتری را با خانواده و دوستان خود بگذرانند، از نظر جسمی فعالیت بیشتری داشته و علایق خود را جدی‌تر دنبال کنند.
افزایش طول عمر: عمل پیوند کلیه، می‌تواند طول عمر بیمار را حدود ده سال افزایش داده و کیفیت زندگی او را نیز بهتر کند. همان طور که می‌دانید، دیالیز جایگزین کامل و صد در صد مناسبی برای کلیۀ سالم انسانی نیست. افرادی که عمل پیوند کلیه را انجام می‌دهند، علاوه بر اینکه دیگر نیاز به دیالیز هفتگی ندارند، اثرات جانبی دیالیز از جمله حالت تهوع، استفراغ، کاهش فشار خون، گرفتگی عضلات و خارش پوست نیز شامل حال آن‌ها نمی‌شود.
کوتاه بودن زمان انتظار: با توجه به کمبود عضو اهدایی، افرادی که در صف انتظار فهرست پیوند عضو از اشخاص فوت کرده هستند، معمولا مدت زمان زیادی (گاهی اوقات چندین سال) باید منتظر دریافت عضو بمانند. بیمارانی که اهداکنندۀ زندۀ خود را پیدا کنند، نیازی به انتظار در صف اهدای عضو نخواهند داشت.
نتیجۀ بهتر: بیمارانی که نیاز به پیوند کلیه دارند، با دریافت آن از اهداکنندۀ زنده، نسبت به دریافت کلیه از اشخاص فوت شده نتایج بهتری دریافت می‌کنند. در اغلب موارد، کلیه دریافتی از شخص زنده، طول عمر بیشتری نسبت به کلیۀ بدن مرده دارد. همچنین سازگاری ژنتیکی که میان اهداکنندۀ زنده و بیمار گیرنده وجود دارد، خطر پس زده شدن عضو را کاهش می‌دهد.
عملکرد فوری: کلیه‌ای که از بدن فرد زنده پیوند زده می‌شود، پس از قرار گرفتن در بدن گیرنده، بلافاصله شروع به کار می‌کند. در بعضی از موارد نه چندان رایج، هنگامی که کلیۀ پیوندی از بدن مرده، در بدن گیرنده قرار می‌گیرد، مدتی طول می‌کشد که فعالیت خود را شروع کند که شخص در این مدت نیاز به دیالیز خواهد داشت.
جنبه‌های مثبت اهدای عضو برای اهدا کننده
اهدای کلیه برای اهدا کننده جنبه های خوبی هم را در بردارد؛ همچون:
تجربۀ احساس خوب: نجات جان یک هم‌نوع قطعا احساس بسیار خوبی را در فرد اهدا کننده ایجاد خواهد کرد. خدمت به بشریت و اعطای زندگی به انسانی دیگر، یکی از جنبه‌های مثبت اهدای عضو است.
گذراندن زمان بیشتر با عزیزان: یکی از بهترین گزینه‌ها برای اهدا عضو، افراد نزدیک و عزیزان ما هستند. ما می‌توانیم با اهدای عضو به یکی از عزیزان خود، طول عمر او را افزایش داده و در نتیجه مدت زمان بیشتری از زندگی خود را با فرد مورد نظر بگذرانیم.
مزایایی که هم برای اهداکننده و هم برای گیرندۀ عضو وجود دارند
انعطاف زمانی: عمل پیوند کلیه می‌تواند در هر زمانی که برای اهداکننده و گیرنده مناسب باشد انجام شود. بنا بر این، می‌توان به راحتی برنامه ریزی‌های لازم را انجام داد.
فرصت بیشتر به افراد داخل فهرست دریافت عضو: با دریافت عضو از یک شخص زنده، نیازی به ثبت نام در فهرست دریافت عضو نیست، در نتیجه بخت افراد داخل فهرست برای دریافت عضو افزایش می‌یابد. با انجام این کار، می‌توان به افرادی که قادر به پیدا کردن اهدا کنندۀ زنده نیستند، بخت زندگی داد.
تاثیر فوری: تاثیر پیوند عضو از اهدا کنندۀ زنده بسیار سریع اتفاق می‌افتد، به گونه‌ای که بیمار پس از انجام عمل جراحی، بلافاصله تاثیر آن را در سلامتی خود احساس خواهد کرد.
پیوند عضو چه تاثیراتی روی اهداکننده خواهد داشت؟
اهدای عضو، تاثیری روی طول عمر فرد اهداکننده نخواهد داشت و اکثر اهداکنندگان، پس از بهبود، با سلامت کامل به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند. در پیوند کلیه، دورۀ بهبود اهداکنندگان کوتاه بوده و به طور کلی، فرد می‌تواند پس از گذشت دو تا شش هفته به زندگی عادی خود بازگردد.
با اینکه فرایند پیوند عضو در اکثر مواقع با موفقیت انجام می‌شود، اما ممکن است عوارضی نیز برای اهداکننده یا گیرنده داشته باشد؛ بنابراین پیش از انجام هر کاری، مطمئن شوید که اطلاعات لازم در این زمینه و شرایط آینده را از پزشک متخصص دریافت کرده باشید.
تاثیر پیوند روی بدن: در بدن افرادی که یکی از کلیه‌های خود را اهدا کرده‌اند، کلیۀ دیگر مقداری بزرگتر می‌شود، زیرا باید کاری را که دو کلیه به صورت همزمان انجام می‌دهند، به تنهایی انجام دهد.
خطرات احتمالی برای اهدا کننده: مانند تمامی عمل‌های جراحی، عمل اهدا عضو نیز ممکن است عوارضی کوتاه مدت یا بلند مدت برای اهدا کننده داشته باشد. از جمله عوارض عمل جراحی می‌توان به درد، عفونت، از دست دادن خون، لخته شدن خون، حساسیت بدن به مادۀ بیهوشی، التهاب ریه، آسیب به بافت یا ارگان‌های اطراف محل جراحی و حتی مرگ اشاره کرد. البته با توجه به اینکه عمل پیوند عضو، عمل رایجی است و تکنولوژی عمل جراحی نیز رو به پیشرفت است، خطرات احتمالی این عمل روز به روز کاهش می‌یابد.
هم‌اکنون، اطلاعات جهانی بلندمدت و منظمی در رابطه با خطرات اهدا عضو وجود ندارد؛ اما در حال حاضر در این زمینه، مطالعاتی انجام و اطلاعاتی گرداوری شده است. با این حال، بر اساس اطلاعات محدودی که در مورد خطرات پیوند عضو در دسترس است، به طور کلی خطرات این عمل جراحی کم در نظر گرفته شده است. خطرات عمل پیوند عضو، با توجه به فرد اهداکننده و ارگان اهدا شده، می‌تواند متفاوت باشد.
در مورد پیوند کلیه، فقط یک درصد این احتمال وجود دارد که فرد اهداکننده در طول عمر خود به نارسایی کلیه دچار شود. برای بررسی چشم‌‌اندار این مورد، بد نیست بدانید سه درصد از افراد کل جهان، در معرض خطر ابتلا به نارسایی کلیه هستند.
به طور کلی، سه نفر از هر ده هزار نفر، ممکن است در طول یک عمل جراحی جان خود را از دست بدهند؛ همچنین به این نکته نیز باید توجه داشت که در عمل اهدا عضو، نه طول عمر اهدا کننده کاهش می‌یابد و نه کیفیت زندگی و سلامت او به خطر می‌افتد. یکی دیگر از خطرات احتمالی که ممکن است برای فرد اهداکننده کلیه به وجود بیاید، ابتلا به فشار خون بالا است.
اطلاعات محدودی در مورد تاثیر اهدای عضو در زندگی اهداکنندگان در بلند مدت در دسترس است. طبق اطلاعات موجود در این شبکۀ تهیه و پیوند اعضای ایالات متحده که از سال ۱۹۹۸ میلادی تا ۲۰۰۷ گرداوری شده‌اند، از ۵۹٫۰۷۵ نفری که به عنوان اهداکنندگان زنده کلیه شناخته شده‌اند، حداقل یازده نفر در فهرست دریافت کلیه برای پیوند نام‌نویسی کرده‌اند؛ البته مشخص نیست که نام نویسی اهداکنندگان در فهرست دریافت کلیه، ربطی به اهدای عضو آن‌ها داشته است یا خیر.
موارد دیگری که اهدا کنندگان باید در نظر داشته باشند
اهدا کنندۀ کلیه باید این مواردی را در نظر داشته باشد:
بارداری: مطالعات نشان داده است که اهدای کلیه یا قسمتی از کبد، تاثیری روی بارداری و بچه‌دار شدن زنان نخواهد داشت؛ هرچند در صورت تمایل به اهدای عضو، شما باید حتما با پزشک در زمینه برنامه‌های خود در مورد بچه‌دار شدن صحبت کنید. هرشخص شرایط پزشکی و شرایط بدنی متفاوتی داشته و در این زمینه، تنها پزشک متخصص می‌تواند تجویز صحیحی برای شما انجام دهد. طبق تحقیقاتی که اخیرا در شهر تورنتو انجام شده است، زنانی که اهدای کلیه انجام داده‌اند، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون بالای حاملگی یا «پره اکلامپسی» قرار دارند؛ بر اساس همین تحقیقات، میزان افزایش خطر در این مورد، چندان بالا نبوده (حدود شش درصد) و در واقع زنانی که کلیۀ خود را اهدا کرده‌اند نیز می‌توانند دوران بارداری خود را با موفقیت پشت سر بگذارند.
پلیس، آتش‌نشانی و بخش‌های نظامی: ممکن است در بعضی از سازمان‌ها و ادارات مانند پلیس، آتش‌نشانی و… افرادی را که یک کلیه دارند، استخدام نکنند؛ بنابراین پیش از انجام اهدای عضو، اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنید.
منبع: (kidney national foundation)
