آهن چیست؟
آهن، یک مادۀ معدنی مورد نیاز برای سلامت گلبول‌های قرمز و کلاً برای سلامت بدن است. آهن در طیف گسترده‌ای از غذاها یافت می‌شود. همچنین می‌توانید آهن را از مکمل‌های خوراکی و داروهای آهن تجویز شده توسط پزشک، دریافت کنید.
آهن چه‌کار می‌کند؟
آهن از طرق مختلف به بدن شما کمک می‌کند. یکی از این راه‌ها، کمک به ساخت گلبول‌های قرمز است. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را از ریه‌ها به تمام قسمت‌های بدن می‌رسانند. آنها انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های روزانه را به شما می‌دهند. کلیه‌ها به بدن شما دستور ساخت گلبول‌های قرمز را می‌دهند. آهن به سالم‌سازی گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند.
چرا آهن، مهم است؟
بدن شما برای ساخت گلبول‌های قرمز به آهن نیاز دارد. بدون آهنِ کافی، ممکن است دچار کم‌خونی شوید. کم‌خونی به این معنی است که شما گلبول‌های قرمز کافی ندارید. درنتیجه، خون شما نمی‌تواند اکسیژن کافی را در بدن شما حمل کند. اطمینان از داشتن آهن کافی به بهبود کم‌خونی، کمک می‌کند.
چقدر آهن، نیاز دارید؟
برای حفظ میزان هموگلوبین مناسب در خون، به آهنِ کافی، نیاز دارید. هموگلوبین بخشی از گلبول‌های قرمز شماست، همان بخشی که اکسیژن را در خون شما حمل می‌کند. هموگلوبین از اکسیژن و آهن تشکیل شده است. بنابراین، یک راه برای دانستن اینکه آیا بدن شما آهنِ کافی دارد یا خیر، اندازه‌گیری میزان هموگلوبین خون است. سطح طبیعی هموگلوبین در زنان ۱۲ تا ۱۵ گرم بر دسی‌لیتر و در مردان ۱۳ تا ۱۷ گرم بر دسی‌لیتر است. افراد مبتلا به بیماری یا نارسایی کلیه، ممکن است مقدار پایین‌تری از هموگلوبین را داشته باشند. برای رسیدن به میزان مناسب هموگلوبین در خون با پزشک یا متخصص تغذیۀ خود مشورت کنید.
مقدار آهن خون، چگونه آزمایش می‌شود؟
دو آزمایش مهم، می‌تواند نشان دهد که آیا آهن کافی در خون خود دارید یا خیر. این آزمایش‌ها، اشباع ترانسفرین (TSAT) و فریتین نامیده می‌شوند. اگر نتایج این آزمایشات نشان دهد که TSAT و فریتین شما کم است، ممکن است به آهن اضافه نیاز داشته باشید.
اگر میزان آهن بدن ، کم باشد، چه احساسی خواهیم داشت؟
اگر میزان آهن بدن، کم باشد، ممکن است شخص، هموگلوبین پایینی داشته باشد که منجر به موارد زیر می‌شود:
- رنگ‌پریدگی؛
- احساس خستگی یا ضعف؛
- احساس بی‌حالی یا افسردگی؛
- احساس تنگی‌نفس در‌هنگام فعالیت؛
- درد قفسۀ سینه؛
- احساس سرگیجه یا سبکی سر؛
- احساس بی‌‌حسی یا سردی در دست‌ها و پاها؛
- تندتر شدن ضربان قلب؛
اگر علائم نام‌برده را دارید با پزشک خود صحبت کنید. علائم، آلرژی‌ها، داروها، اقدامات پزشکی قبلی و هرگونه اختلال در سلامتی خود را یاداشت کنید.
در‌صورت ابتلا به بیماری کلیه، درمان کمبود آهن، چگونه است؟
اگر میزان آهن و هموگلوبین در خون پایین باشد، پزشک، یک برنامۀ درمانی مناسب برای شما تجویز خواهد کرد. در این برنامه، احتمالاً یک یا چند مورد از موارد زیر، پیشنهاد می‌شود:
- مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، لوبیا و سبزیجات سبز رنگ. با این‌حال، خوردن غذاهای غنی از آهن ممکن است به دلیل محدودیت رژیم غذایی خاص کلیه، سخت باشد. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در برنامه‌ریزی وعده‌های غذایی حاوی آهن و سایر مواد معدنی، کمک کند.
- مصرف مکمل‌های آهن از راه خوراکی به‌صورت قرص یا به‌صورت مایع.
- مصرف مکمل ویتامین و مواد معدنی با آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک. متخصص تغذیه یا پزشک به شما کمک می‌کند مواردی را انتخاب کنید که برای افراد مبتلا به بیماری کلیه، مناسب هستند.
- مصرف داروهای حاوی آهن که به‌صورت تزریق وریدی تجویز می‌شوند.
به خاطر داشته باشید، مکمل‌های آهن، ممکن است بر داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، تأثیر بگذارند. قبل از مصرف قرص آهن یا مکمل‌های دیگر با متخصص تغذیه، داروساز یا یکی دیگر از اعضای تیم مراقبت‌های بهداشتی خود گفت‌وگو کنید.
اگر نارسایی کلیه دارید، درمان کمبود آهن چیست؟
روش‌های مختلفی برای درمان کمبود آهن در افراد مبتلا به نارسایی کلیه وجود دارد اما همۀ آنها برای تمامی افرادی که دیالیز می‌شوند، در دسترس نیستند. شما و پزشک، تصمیم خواهید گرفت که کدام روش برای شما مناسب‌تر است. شما می‌توانید:
- آهن اضافی را به‌صورت قرص یا مایع به روش خوراکی مصرف کنید؛
- آهن وریدی را به‌صورت تزریقی در مراکز درمانی دریافت کنید؛
- در طول درمان‌های همودیالیز، آهن را با تزریق به لوله‌های خون، دریافت کنید؛
اکثر افراد تحت درمان دیالیز به آهن اضافی نیاز دارند، زیرا:
- رژیم غذایی شما ممکن است فاقد غذاهای غنی از آهن باشد. غذاهایی که سرشار از آهن هستند مانند گوشت قرمز و لوبیا، ممکن است در رژیم غذایی شما محدود شوند. بدون غذاهای غنی از آهن، بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستید. یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در انتخاب غذاهایی کمک کند که منابع خوبی از آهن، ویتامین‌ها و سایر مواد معدنی هستند. قبل از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی خود با متخصص تغذیۀ خود، مشورت کنید.
- در طول درمان‌های همودیالیز، خون کمی از دست می‌دهید. در پایان هر درمان همودیالیز، معمولاً مقدار کمی خون در صافی دیالیز (کلیۀ مصنوعی) باقی می‌ماند که می‌تواند دلیل از دست دادن آهن در طول زمان باشد.
آیا آهن تزریقی، بی‌خطر است؟
پزشک، میزان آهن بدن شما را بررسی می‌کند و ایمن‌ترین روش برای جایگزینی آهن را انتخاب می‌کند. روش‌های مختلف، عبارتند از آهن خوراکی و آهن تزریقی. برخی از بیماران درمورد آهن تزریقی نگرانی دارند.
آهن تزریقی (وریدی) برای اکثر افراد بی‌خطر است. اگر درمورد آهن تزریقی، سؤالی دارید با پزشک خود صحبت کنید. درمورد حساسیت به داروی خاص به آنها اطلاع دهید. در موارد نادر، برخی از افراد ممکن است به آهن وریدی واکنش نشان دهند. واکنش‌ها ممکن است شامل کاهش فشارخون، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال باشد. برخی از واکنش‌ها می‌توانند شدید و حتی تهدید کنندۀ زندگی باشند. همچنین خطر دریافت بیش از حد آهن وجود دارد.
