پس از یک سال و نیم از شروع همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ در کشور و مبارزۀ همگانی با این بیماری و فوت ۱۱۷ هزار هموطن، سرانجام امید تازه‌ای با اوج گرفتن سرعت واکسیناسیون در کشور برای پایان غم و اندوه و محدودیت‌های ۱۸ ماهه در کشور به وجود آمده است.
اگرچه شاید انتظار بر این بود که واکسن کووید از ابتدای سال با سرعت بالا توزیع شود اما کشور به دلایل متعددی در تامین واکسن به میزان کافی موفق نبود. خوشبختانه اکنون واردات واکسن و تولید آن در داخل سرعت زیادی گرفته است. همینطور پایگاه‌های زیادی در کشور برای تلقیح واکسن کرونا بسیج شده‌اند و در بسیاری از موارد بدون ثبت نام و بدون محدودیت سنی واکسیناسیون انجام می‌شود که جای بسی امیدواری است.
در این میان عده‌ای از هموطنان ما از دریافت واکسن سر باز می‌زنند و در مقابل آن مقاومت نشان می‌دهند. البته خوشبختانه عدۀ این افراد نسبت به کشورهای دیگر قلیل و اندک است اما همین مقاومت می‌تواند روند ایمن‌سازی و کاهش مرگ و میر آحاد مردم را با کندی روبرو سازد.
مقاومت در برابر واکسن یک مسالۀ جهانی است. بسیاری از افراد حتی در آمریکای شمالی با هرگونه واکسن ـ به خصوص واکسن کووید-۱۹ ـ مخالف هستند و درصد قابل توجهی از افراد در کشورهای پیشرفته هیچ نوع واکسنی تا سن بلوغ دریافت نمی‌کنند. میزان افراد ایمن شده با واکسن کووید در ایالات متحده در مرز ۵۰ الی ۶۰ درصد باقی مانده است و این به معنی آن است که ۱۰۰ میلیون نفر در این کشور ـ با وجود مشوق‌ها ـ از واکسیناسیون خودداری کرده‌اند.
چرا نه؟
در حالی که بیشتر مردم جهان در صف‌های طولانی منتظر دریافت واکسن کرونا هستند چطور عده‌ای حاضر به این امر نیستند؟
چند دلیل عمده برای سر باز زدن از واکسیناسیون وجود دارد:
- واکس هراسی: بسیاری از این افراد از نحوۀ تزریق و سرسوزن‌های تلقیح وحشت دارند و دچار حملۀ پانیک و یا در برخورد با این موارد دچار اضطراب شدید می‌شوند. عده‌ای معتقدند واکسیناسیون عوارض خطرناکی دارد یا انتظار در صف واکسیناسیون خطرات جدی برای ابتلا به خود بیماری کووید را در بر دارد یا بیمارستان با تخت خالی برای درمان کووید یا عوارض واکسن وجود ندارد. که بیشتر این حالات نوعی وسواس یا سایر اختلالات اضطرابی است.
- کمال‌گرایی: عده ای از این افراد منتظر واکسن بهتر که اثرات بهتری داشته باشد هستند.
- اختلالات شخصیت مانند اختلال مرزی: این افراد که ممکن است هیچ نوع چارچوب یا مرزی را نپذیرند و احتمال اعتیاد به مواد مخدر را نیز دارند بر این باور هستند که افراد خاصی هستند و بیماری به سراغ آن‌ها نمی‌آید.
- عدم امکان: شاید برخی افراد مسن قادر به حضور در مراکز واکسیناسیون نباشند یا کسی را به عنوان همراه برای کمک به حضور در این مراکز نداشته باشند.
- عدم اطلاع: در برخی نقاط افراد از اعلانات ملی دور هستند و از اهمیت و جریان واکسیناسیون و نحوۀ آن فاصله دارند یا کار با تکنولوژی و ثبت نام در وبسایت‌ها را نیاموخته‌اند.
- شبه علم: این موضوع که شبیه به عدم اطلاع است به دلیل وجود ادعاهای نادرست در درمان بیماری با داروهای گیاهی و شایعاتی از این دست که با طب سنتی یا طب جانشین می‌توان کووید را به راحتی درمان کرد همراهی دارد. برخی شیادان نیز با فروش داروهای جعلی گیاهی بر این مطالب دامن می‌زنند. عدم دانش کافی باعث شده حتی پویش‌هایی بر ضد واکسیناسیون اجباری به راه بیفتد. این افراد بر برخی اظهار نظرهای داخلی و خارجی تکیه می‌کنند و بر عوارض (لختۀ شدید خون) یا عدم اثربخشی واکسن‌ها تاکید دارند.
- تئوری توطئه: برخی از افراد در خارج از کشور یا حتی در ایران اعتقادات موهوم خاصی مبنی بر جاسوسی توسط محتویات واکسن از سوی دولت خودی یا بیگانه دارند یا اینکه تصور دارند دولت قصد دارد محتویات ژنوم آنان را تغییر دهد یا دولت‌هایی با نوعی مهندسی می‌خواهند عده زیادی از گونه بشر را به قتل برسانند. تئوری توطئه در بسیاری از افراد جوامع وجود دارد و خاص بیماران اعصاب و روان نیست.
حقوق و اخلاق
آیا فرد حق ندارد در مورد درمان یا ایمن‌سازی بدن خود تصمیم بگیرد؟ آیا در برابر اجتماع مسوولیت پذیری حکم بر ایمن‌سازی داریم؟ آیا اگر واکسن نزدیم حق برخورداری از حقوق جمعی را داریم؟
اینگونه مباحث بسیار مهم و طولانی هستند و البته مناظراتی در کشورهای غربی در این مورد به راه افتاده است که بحث حقوق انسانی و مسوولیت جمعی را به میان می‌کشاند.
سوال اینجاست، اگر برای بدن خود راساً تصمیم بر عدم دریافت واکسن گرفتیم، باز می‌توانیم در اجتماع حاضر شویم و دیگران را به خطر بیندازیم؟
به طور خلاصه ظاهراً پاسخ این سوالات حداقل در مورد کووید-۱۹ مبرهن است: اگر برای سلامت خود و اطرافیان خود ارزش قائل هستیم، مسوولیت پذیری اجتماعی به تن دادن به واکسن کووید-۱۹ حکم می‌دهد. امیدوارم در این مسوولیت حتی بدون تصویب قانون توسط مراجع مختلف، کوتاهی نکنیم.
