از سال ۱۹۴۳ که اولین دیالیز با وسایل ابتدایی توسط دانشمند هلندی کُلف انجام شد و سال ۱۹۵۳ که اولین پیوند کلیه از یک مادر به فرزند توسط عمل جراحی در فرانسه صورت پذیرفت تاکنون برای نارسایی پیشرفتۀ کلیه راه حل جدیدتری وجود نداشته است. پس همۀ بیماران کلیوی کمابیش با دیالیز (خونی یا صفافی) یا با کلیۀ اهدا شده گذران زندگی کردهاند. بیماران دیالیزی سه بار در هفته هر بار بیش از ۴ ساعت تحت درمان دیالیز قرار میگیرند که به معنی جدایی از مسیر طبیعی زندگی بوده و بیماران پیوندی نیز داروهای سرکوبگر ایمنی دریافت میکنند همچنین با گذر زمان، تعداد کلیههای اهدایی رو به کمبود است.
دولتها نیز هزینههای بسیار سنگینی برای این دو روش درمان پرداخت میکنند که قابل تامل است و از نکات منفی روشهای موجود محسوب میشود. علی رغم همۀ پیشرفتهای علمی در دهههای اخیر کلیۀ مصنوعی در حد یک آرزو باقی مانده است.
آیا آرزو برآورده شد؟
دانش پروتزهای داخل بدنی از سالها قبل وجود داشته است اما در مورد کلیۀ مصنوعی مدلهای قبلی در تلفیق دو بخش تصفیه و بازجذب مواد مشکل داشتند و در مجموع وسیلههای معرفی شده دو بخشی و بسیار بزرگ و ناکارآمد بودند. دستگاه جدید ساخته شده در دانشگاه سانفرانسیسکو این مشکل را با موفقیت حل کرده است چون در آزمایشهای قبلی محققان هر یک از این بخشها را به طور مجزا مورد بررسی قرار داده بودند اما این اولین باری است که همهی اجزا با یکدیگر در یک دستگاه مورد آزمایش قرار میگیرند.
این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش هموفیلتر از سیلیکون نیمه هادی ساخته شده که مواد زاید خون را تصفیه میکند. بخش دیگر بیوراکتور است که دارای سلولهای لولهای کلیوی(توبول) است و میزان آب، تعادل الکترولیتها و سایر عملکردهای متابولیک را تنظیم میکند. غشای آن نیز از این دستگاه در برابر حمله سلولهای ایمنی محافظت میکند.
نحوۀ کار کلیۀ مصنوعی
کلیۀ مصنوعی با یک عمل جراحی در داخل شکم بیمار کار گذاشته شده و به دو شریان اصلی در بدن بیمار متصل میشود. یکی از شریانها خون را برای تصفیه شدن به دستگاه منتقل میکند و شریان دیگر خون تصفیه شده را به اعضای بدن میرساند. لولۀ دیگر ادرار حاصله را از دستگاه به مثانه میرساند. محققان اکنون نشان دادند که این کلیۀ مصنوعی میتواند بدون نیاز به پمپ یا منبع نیروی خارجی تنها با فشار خون کار کند. تا کنون تستهای انجام شده موفق بوده است.
«شوو روی (Shuvo Roy) »، محقق اصلی این پروژه در دانشگاه UCSF سانفرانسیسکو میگوید: گروه ما این کلیۀ کوچک را به گونهای ساخت که سیستم ایمنی بدن نسبت به آن واکنش نشان ندهد و اکنون که توانستیم دو بخش هموفیلتر و بیوراکتور را با یکدیگر ترکیب کنیم، میتوانیم بر روی ارتقای این فناوری برای آزمایشهای پیشبالینی و بالینی تمرکز کنیم.
چشم انداز این وسیله تامین قابلیت حرکت برای بیماران و نتایج بهتر فیزیولوژیک نسبت به دیالیز خواهد بود و حتی این روش نسبت به پیوند کلیۀ فعلی برتری خیلی مهمی دارد و آن رهایی از داروهای سرکوبگر ایمنی است.
موفقیت این دستگاه، امیدواری زیادی برای کیفیت زندگی بسیار بالاتر برای میلیونها بیمار با نارسایی کلیه ایجاد خواهد کرد و در صورت موفقیت این طرح، افق جدید از درمان برای این عزیزان و خانوادههای آنها باز خواهد شد