بیماران مبتلا به بیماریهای کلیوی برای کاهش پیشرفت و نیز کاهش عوارض بیماری باید از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند که بعضاً با محدودیتهایی نیز همراه است. به عنوان مثال، در رژیم غذایی بیماران کلیوی، مصرف سدیم، فسفر و پتاسیم، محدود میشود که این امر، مستلزم کاهش مصرف برخی میوهها و سبزیجات، محصولات لبنی، غلات کامل، حبوبات، دانهها و مغزهاست. همچنین، مصرف پروتئین نیز در برخی شرایط، محدود میشود.
در چنین شرایطی با توجه به کاهش دریافت برخی مواد غذایی، حفظ تنوع در رژیم غذایی این افراد، مشکل خواهد شد. اگرچه میتوان بخشی از نیاز بدن به ویتامینها و املاح را از طریق مکملهای تغذیهای، تأمین کرد اما اهمیت دریافت غذایی، غیر قابل انکار است. در این شرایط، استفاده از مواد غذایی جایگزین، میتواند به فرد در حفظ تنوع غذایی کمک کند. به عنوان مثال، سبزیجات پخته (اسفناج، کرفس، قارچ، سبزی خورشتی، آش و کوکو)، بامیه، گوجه فرنگی، کدو حلوایی و سیبزمینی از جمله سبزیجات پُرپتاسیم، محسوب میشوند و باید در رژیم غذایی این افراد، کاهش یابند. در عوض، لوبیا سبز یا کدو سبز، پتاسیم کمتری دارند و لذا میتوان بهجای کوکو سبزی از کوکوی کدو یا کوکوی لوبیا سبز، استفاده کرد. همچنین میتوان سالادهای مختلف یا انواع مخلوط سبزیجات، شامل کاهو، خیار بدون پوست، هویج و کلم تهیه کرد که حاوی گوجه فرنگی نباشند. همچنین سبزیخوردن به عنوان سبزی با میزان پتاسیمِ متوسط، میتواند در سفرۀ غذایی این افراد، قرار بگیرد.
در خصوص میوهها نیز، لازم است مصرف میوههای پُرپتاسیم، محدود شود. اما این موضوع به این معنی نیست که فرد به هیچ عنوان نباید از این میوهها استفاده کند. بلکه روزانه، بسته به نیاز فرد، ۴-۲ واحد میوه با پتاسیم متوسط یا کم، میتواند میل شود؛ از جمله سیب، لیمو شیرین، نارنگی، گوجهسبز، توتفرنگی، هلو، انگور، انجیر، گیلاس و آلبالو. این در حالی است که توصیه میشود روزانه، حداکثر یکی از انواع میوههای پرپتاسیم نیز مصرف شود.
پرتقال، انار، زردآلو، شلیل، طالبی، کیوی، گلابی، موز، خرما و خرمالو از جمله میوههای پُرپتاسیم، محسوب میشوند. هندوانه، پتاسیم کمتری نسبت به طالبی و خربزه دارد. از آنجاییکه خرما حاوی پتاسیم بالایی است، میتوان در کنار چای، بهجای خرما از ۳-۲ عدد توت خشک یا کشمش استفاده کرد. با توجه به محتوای فسفر بالا در غلات سبوسدار، لازم است نانهای بدون سبوس، استفاده شوند. همچنین توصیه میشود، بیسکوئیتهای ساده، جایگزین بیسکوئیتهای سبوسدار شوند.
یکی دیگر از محدودیتهای مهم در این افراد، محدودیت مصرف سدیم (نمک) است که مستلزم کاهش مصرف غذاهای سرشار از سدیم، شامل خیارشور، ترشی و شور، غذاهای آماده و فرآوری شده، کنسروها، غذاهای دودی و نمکسود، رُب و سس گوجه فرنگی، چیپس و پفک، مغزهای شور، زیتون شور یا پرورده، دوغ و بهطور کلی هر غذایی است که در تهیۀ آن، نمک بهکار رفته باشد. عمدۀ غذاهای آماده و فرآوری شده، سرشار از نمک بوده، میتوانند موجب عارضۀ اِدِم (تجمع آب در بدن) در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه شوند. در این شرایط، میتوان از آبلیموی تازه، آبغوره و یا سبزیجات معطر برای طعم دادن به غذا استفاده کرد.
مبتلایان به بیماریهای کلیوی، اگرچه قادر به دریافت آزادانۀ پروتئین نیستند اما محدودیت شدید و غیرضروری پروتئین هم میتواند برای آنها آسیبزا باشد. معمولاً پروتئینهای حیوانی از قبیل تخممرغ، گوشت و لبنیات، دارای ارزش بیولوژیکی بالا بوده و پروتئینهای گیاهی، ارزش بیولوژیکی پایینی دارند. سفیدۀ تخممرغ، منبع پروتئین با کیفیت بالا و مناسب کلیهها است ضمن اینکه یک انتخاب عالی برای افرادی است که نیاز به پروتئین بیشتری دارند اما لازم است فسفر دریافتی نیز در آنها محدود شود.
با توجه به محدودیتهای رژیمی در بیماران مبتلا به بیماریهای کلیوی، برای بهرهمندی از فواید مواد غذایی و مُغذی در کنار کاهش آسیبهای کلیوی، توصیه میشود این بیماران، حتماً از دستور غذایی تنظیم شده توسط متخصص تغذیه، بهره بگیرند.