چندی قبل، میکائیل عباس‌زاده، پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی تبریز و همکارانش، مقاله‌ای در مجلۀ علمی «تصویر سلامت» منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد کیفیت آب دستگاه‌های همودیالیز در مراکز تحت پژوهش، چندان مساعد نیست و املاحی مانند کلسیم، منیزیم و فلوراید در آب دیالیز بیشتر از حد مجاز، شناسایی شده است که این امر می‌تواند موجب ایجاد عوارضی در عزیزان تحت درمان نگهدارندۀ دیالیز شود.
پیش از این نیز دکتر منوچهر امینی و همکاران‌شان از دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۳۹۰ و خانم هنگامه برزگر و همکاران‌شان از دانشگاه علوم پزشکی مازندران در سال ۱۳۹۵، طی پژوهش‌های جداگانه‌ای نشان داده بودند که شاخص‌های کیفیت همودیالیز به‌ویژه شاخص «کفایت دیالیز» یا KT/V در مراکز همودیالیز در ایران، مطلوب نیست.
ارتقاء کیفیت خدمات، یکی از دغدغه‌های موجود در هر نظام سلامت است و به واسطۀ ماهیت این نظام و متغیرهای متعددی که بر کیفیت ارائۀ خدمات در آن دخیل هستند، این امر، کار دشواری خواهد بود.
با این‌حال، حوزۀ بیماری‌های خاص به‌ویژه گروه همودیالیز، فرصت مناسبی را برای مداخلات حاکمیتی با هدف ارتقاء کیفیت خدمات سلامت، دارا هستند. چراکه اولاً تعداد بیماران این گروه نسبت به کل جامعه، اندک است و همگی ثبت شده و دارای پروندۀ پزشکی مشخص هستند. ثانیاً معاینات بالینی و آزمون‌های پیرابالینی (پاراکلینیک) به‌طور مرتب و دوره‌ای برای بیماران انجام و ثبت می‌شود و ثالثاً بیماران از پوشش بیمۀ نزدیک به کامل، بهره‌مند هستند.
مجموع این ویژگی‌ها در گروه همودیالیز، فرصت بسیار مناسبی است برای تغییر روشِ «پرداخت» به ارائه‌دهندگان خدمات (بخش‌های دیالیز) که در نهایت، منجر به ارتقاء کیفیت همودیالیز در کشور خواهد شد.
درحال حاضر، پرداخت به بخش‌های دیالیز با روش «پرداخت به ازای خدمت (fee for service)» صورت می‌پذیرد. یعنی به ازای انجام هر دیالیز، طبق کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت و یک ضریب ثابت، هزینۀ ثابتی از طرف بیمه‌گر به بخش دیالیز، پرداخت می‌شود. بنابراین، چه یک جلسۀ همودیالیز با کیفیت بالا انجام شود و چه آن جلسه با کیفیت نازل، صورت پذیرد، بخش دیالیز درآمد ثابتی کسب می‌کند.
مشخص است که در روش «پرداخت به ازای خدمت»، کیفیت، همیشه قربانی کاهش هزینه‌ها می‌شود. به همین دلیل است که نظام‌های سلامت در دنیا به جایگزین کردن روش «پرداخت به ازای خدمت» با روش‌های دیگری روی آوردند تا با افزودن مشوق‌ها و جریمه‌های مالی بر مبنای شاخص‌های کیفی سلامت، موجب ارتقاء کیفیت خدمات شوند.
یکی از این روش‌ها، روش پرداختِ «مبتنی بر ارزش» (Value-base) است. در این روش، کیفیت ارائۀ خدمت بر اساس شاخص‌هایی سنجیده می‌شود و بیمه‌گر بر آن مبنا، مبلغ بیشتر (تشویقی) یا کمتر (تنبیهی) را به ارائه دهندۀ خدمت(بخش دیالیز)، پرداخت می‌کند.
درمورد همودیالیز، شاخص‌هایی چون کفایت دیالیز (KT/V)، حد نصاب هموگلوبین خون، متوسط میزان نیترات سِرم در بازۀ زمانی مشخص، عدم عفونت محل دسترسی عروقی و موارد دیگر، باید به عنوان عوامل مؤثر بر میزان پرداخت تشویقی بیمه‌گر به مرکز دیالیز، دخیل باشند. در عین حال، بستری شدن بیمار در بیمارستان به علت پایین بودن هموگلوبین خون یا ابتلاء بیمار به عفونت محل دسترسی عروقی اگر به دلیل اهمال‌کاری و عدم ارائۀ درست خدمات از طرف کارکنان بخش دیالیز باشد، می‌تواند به عنوان دلیلی برای جریمۀ مرکز دیالیز از طرف بیمه‌گر در نظر گرفته شود.
به این ترتیب، بیمه‌گر علاوه بر تعرفۀ ثابت فعلی، برای بیمارانی که کفایت دیالیز بالا و دیگر شاخص‌های مطلوب را نشان می‌دهند، مبلغ مضاعفی به عنوان تشویق، به بخش دیالیز، پرداخت می‌کند که به این ترتیب و به مرور، این امر موجب ارتقاء کیفیت دیالیز در کشور خواهد شد.
تغییر یک سیستم، همیشه چالش بزرگی است و به دلایل متعدد، هر سیستمی در مقابل تغییر، مقاومت نشان می‌دهد. اما تغییر شیوۀ پرداخت در نظام سلامت ایران و علی‌الخصوص در گروه دیالیز، راه حل عملی برای ارتقاء کیفیت خدمات سلامتِ کشور است و هرچه زودتر آن را شروع کنیم به نفع تمام بازیگران این صحنه، یعنی خدمت‌جو، خدمتگزار، و بیمه‌گر، خواهد بود.
