گفت‌وگو با مهندس یوسف عالم مرتضوی، مدیرعامل شرکت «نوافارمد کیمیا»
سلام، ممنون از اینکه وقت‌تان را در اختیار ماهنامۀ دیالیز قرار دادید. لطفاً خودتان را معرفی کنید.
من یوسف عالم مرتضوی، فارغ التحصیل ارشد مهندسی مواد دانشگاه صنعتی اصفهان هستم. قبل از اینکه در کنسرسیوم دیالیز ایران حضور داشته باشم، ۱۵ سال، سابقۀ فعالیت در صنعت فولاد داشتم و در زمینه‌های نفت و گاز، نیرو، صنایع معدنی و… در پروژه‌های متعددی کار کردم .همچنین در صنعت فرآوری مواد فلزی، فعالیت داشتم و ثبت اختراع، طراحی و راه‌اندازی اولین خط تولید منیزیم در کشور به روش احیاء تحت خلاء را در سال ۱۳۹۰ در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان انجام دادم و طرح مذکور را به بهره‌برداری رساندم. پروژۀ ملی بازیابی سوپر آلیاژ توربین‌های ژنراتور برقی مپنا را انجام دادم. چندین پروژۀ متعدد در صنایع فولاد آلیاژی، فولاد مبارکه و ذوب‌آهن در اصفهان انجام دادم. مؤسس یک شرکت دانش‌بنیان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان بودم. پروژۀ بهینه سازی لوله‌های گاز را انجام دادم. تدوین دانش فنی تولید فلزات مختلف ازجمله تیتانیم، مولیبدن، و نیوبیوم از کارهایی است که من انجام دادم و در این زمینه هم یک ثبت اختراع برای تولید فلز مولیبدن دارم.
سال ۱۳۹۲ به دعوت مرحوم مهندس راد حاجی‌پور از کنسرسیوم دیالیز ایران بازدید کردم و رئیس هیأت مدیرۀ کنسرسیوم از من دعوت کردند تا با آنها همکاری کنم.
مسئلۀ کنسرسیوم دیالیز ایران این بود که بیکربنات سدیم که در فرایند همودیالیز استفاده می‌شود، یک مادۀ استراتژیک است و به شدت مورد نیاز است اما تمامی آن به کشور، واردات می‌شود و تکنولوژی آن در دست کشورهای صنعتی است؛ پرسش این بود که آیا ما می‌توانیم بیکربنات سدیم را در داخل ایران، تولید و دانش فنی آن را پیاده‌سازی کنیم و توسعه بدهیم؟
ما از سال ۹۳ پروژۀ تولید پودر بیکربنات سدیم برای استفادۀ دارویی و دیالیز را شروع کردیم. در سال ۹۳ طراحی پایلوت برج بیکربنات در شرکت «نواتیس طب» و با کمک مهندسین خوب این شرکت، صورت گرفت که در این مورد مهندس علی رضایی، کمک بسیاری به من کردند. در سال ۱۳۹۴ نیز پس از کسب نتایج موفقیت آمیز پژوهشی با نظر هیأت مدیرۀ کنسرسیوم دیالیز ایران، شرکت نوافارمد کیمیا، تأسیس شد و سپس طراحی پایه و آزمایشی پودر بیکربنات را انجام دادیم.
آقای مهندس، آیا از بچگی فکر می‌کردید روزی این صنعت را گسترش بدهید و بتوانید یک شرکت، تأسیس کنید؟
کلاً از نوجوانی همیشه فکر می‌کردم که چیزی را خلق کنم و نوآوری انجام بدهم و خلق و نوآوری، برای من خیلی ارزش داشت. فکر می‌کنم ۱۰ سالم بود که نزدیک بود به‌خاطر تولید صابون با ترکیبات مواد مختلف، خانه را به آتش بکشم. می‌خواستم مواد مختلف را در لوله‌های آزمایشی که برای من می‌خریدند با هم ترکیب کنم.
حالا واقعاً خوشحالم که توانستم دو محصول مهم و مختلف را در کنسرسیوم دیالیز ایران تولید کنم: محلول ضدعفونی‌کننده و بیکربنات سدیم.
درمورد بیکربنات سدیم مورد استفاده در دیالیز، ما اولین شرکتی هستیم که بعد از سه شرکت اروپایی با این فرآیند در خاورمیانه، تأسیس شده و موفق شدیم تولید آن را راه‌اندازی کنیم.
شرکت شما اولین تولیدکنندۀ پودر بیکربنات سدیم در ایران است. اهمیت این ماده در چیست و چرا تا به‌حال در ایران تولید نمی‌شد؟ خط فکری منجر به تولید این ماده چه بود؟
خط فکری، نیازی بود که همیشه در مجموعه وجود داشت و اینکه همواره، کارهایی ارزشمند است که بتواند نیازی را در جامعه برطرف کند.
براساس همین نیاز، من همکاری و مشارکت خود را با کنسرسیوم دیالیز، شروع کردم. از سال ۱۳۹۵، عملاً با جذب نیروهای متخصص، کار طراحی و پیاده‌سازی فرایند را آغاز کردیم. برای تحقیق دربارۀ تأسیس خط تولید بیکربنات سدیم، خیلی جاها رفتم، به کشورهای اروپایی سفر کردم و از بسیاری از خطوط تولید شرکت‌های تولیدکنندۀ بیکربنات، بازدید کردم که آن شرکت‌ها قطب‌های اصلی این تولید بودند و من واقعاً مثل تکمیل یک پازل، کار را در اینجا شروع کردم با همکاری چند مهندس خوب و البته جوان که از دانشگاه‌های معتبر، فارغ التحصیل شده بودند. کاری بسیار سخت و پر از نگرانی بود. حتی کسانی که در ظاهر می‌گفتند: «چقدر خوب است!»، زمانی‌که طرح آزمایشی را درست می‌کردم می‌گفتند: «این دارد آب بازی می‌کند…» اما این حرف‌ها روی من تأثیر منفی نداشت.
از انگیزه‌تان در کار تولید کم نشد؟
نه، اتفاقاً هر کسی که به من بار منفی تحمیل بکند و بگوید نمی‌توانی، باعث می‌شود من بیشتر برای کارم انگیزه پیدا کنم.
لطفاً از مشکلات مسیر تا به ثمر نشستن این پروژه بگویید و از چالش‌های داخلی و خارجی آن برای ما توضیح دهید.
بسیاری از کسانی که ادعا می‌کردند به ما کمک خواهند کرد، فقط شعار می‌دادند و در عمل، هیچ کمکی نمی‌کردند. بعضی‌ها می‌گفتند: «این تولید به درد نمی‌خورد، آن محصول، خارجی است و این محصول، ایرانی و…» و دقت نمی‌کردند که آن محصولِ خارجی، حاصل ۶۰ سال، کار و تجربه است و باید از تولید داخلی، حمایت کرد.
خاطرم هست که برای تحقیق دربارۀ بیکربنات سدیم به آلمان رفته بودم، در فایل آن نوشته بود: «تا سال۱۹۹۰ در گِرِید (سطح) صنعتی، کار می‌کردیم و تازه، گرید دیالیز را شروع کردیم و بعد از۲۰ سال، این تکنولوژی را توسعه دادیم.» در ایران، سیستم به این صورت نیست و اغلب، به دنبال کار راحت هستند و می‌خواهند کار را بی‌ارزش جلوه بدهند. اما علی‌رغم اینکه بعضی‌ها می‌گفتند: «این محصول از نظر کیفی، قابل رقابت با محصول خارجی نیست»، خدا را شکر، الان، محصول ما به شرکت خارجی در ترکیه رفته تا با شرکت سولوی فرانسه که ۱۰۰ سال قدمت دارد رقابت کند و محصول ما را جایگزین پودر بیکربنات آنها کنند که فکر می‌کنم این اتفاق، اثباتی بر بالا بودن سطح کیفی محصول شرکت «نوافارمد کیمیا» باشد و تمام تلاش‌های چندین سالۀ ما را به ثمر برساند.
از نظر مباحث دانش‌بنیان نیز، حمایت شایانی از ما نشد. یک بار، ما را به عنوان شرکت دانش‌بنیان، پذیرش کردند اما وقتی کارخانه را تأسیس کردیم دیگر این اتفاق نیفتاد. به مسئولان گفتیم: «ما ایده را تبدیل به عمل کردیم» اما متأسفانه به این مهم، توجه نکردند.
درمورد چالش‌های خارجی، می‌توانم بگویم که تحریم، خیلی برای ما مؤثر بود. یادم هست که یک دستگاه سانتریفیوژ از آلمان گرفته بودیم که برای راه‌اندازی آن مجبور شدیم با سختی فراوان، از جنوب شرق آسیا، یک مهندس بیاوریم تا سیستم را راه‌اندازی کند.
دستگاهی را هم سال ۱۳۹۷ خواستیم با همکاری کشور اُکراین، بسازیم اما به دلیل اینکه آنها تحت فشار روس‌ها بودند، با روس‌ها به مشکل برخوردند و تمام سرمایه‌شان را بیرون کشیدند و کار ما معلق شد. درواقع آن دستگاه، قلب کارخانه بود و تمام دنیا را دور زدیم تا دستگاه را بسازند که نهایتاً یک شرکت در ترکیه، این دستگاه را ساخت. متأسفانه مسئولان ذی‌صلاح در دولت نیز حمایت مالی لازم را از این پروژۀ مهم نداشتند و با کمک هیأت مدیرۀ کنسرسیوم دیالیز ایران، بحث تأمین مالی پروژه، حل شد. حتی ارز یکی از ماشین آلات ما را یک دفعه از ارز دولتی به ارز آزاد تغییر دادند! من به مدت یک ماه، از ساعت ۶ صبح تا ۶ بعد از ظهر، پله‌های وزارت‌خانۀ مربوطه را بابت تأمین ارز، پایین و بالا کرده بودم و نهایتاً توانستیم با ارز نیمایی، ماشین‌آلات را از گمرک ترخیص کنیم؛ ضرر و زیان مالی زیادی به ما وارد شد.
پس کار تولید، فشار و استرس زیادی دارد!
بله، خیلی! فقط همسرم که پابه‌پای من، همراهم بود، من را کاملاً می‌فهمید. شاید اطرافیان، فقط کمی از آن فشار کاری من را دیده باشند. کلاً هر کسی در این مملکت، صنعتی را راه بیندازد، کار بزرگ و سختی را انجام داده است.
به محصول استراتژیک پودر بیکربنات سدیم بازگردیم. چند کشور در دنیا، فناوری تولید این پودر را دارا هستند؟
تا جایی‌که می‌دانم یک شرکت در آمریکا، یک شرکت در انگلیس، یک شرکت در آلمان و دو شرکت هم در فرانسه. ما درحال حاضر می‌توانیم با افتخار بگوییم، تنها شرکت تولیدکننده در ایران و خاورمیانه هستیم که نه‌تنها موفق به کسب دانش فنی تولید بیکربنات سدیم گرید دیالیز شده‌ایم بلکه گواهی GMP اروپا را نیز گرفته‌ایم و این گواهی یک دستاورد مهم و ارزشمند برای ماست.
آقاى مهندس، اهداف و چشم‌انداز شرکت‌تان را در چه چیزهایی می‌بینید؟
سال ۹۵ داشتیم ساخت‌وساز می‌کردیم، خواستیم یک خط تولید کوچک، تأسیس کنیم تا برای ماشین‌های دیالیز، مواد ضدعفونی کننده، تولید کنیم که عزیزان گفتند: «نمی‌شود مجوز گرفت و …» اما ما مجوز گرفتیم و برندی به نام «نواکلین» تولید کردیم تا سال ۹۸ و سال ۹۸ سه محصول دیگر هم به تولیدات قبلی اضافه کردیم و الان ۹ محصول داریم که ۵ مورد آن مربوط به دیالیز است و توانسته‌ایم آنها را در بازار، عرضه کنیم.
چشم‌اندازمان این است که تمام بیکربنات سدیم مورد نیاز برای دیالیز کشور را تولید کنیم و بتوانیم جزو شرکت‌های پیشرو و شاخص در منطقه باشیم و حتی تأمین‌کنندۀ پودر مورد نیاز همودیالیز سایر کشورها نیز باشیم.
به نظر شما چقدر مانده است تا به این هدف برسید؟
درواقع، ما در شروع راه هستیم؛ کشور ما تا همین اواخر، صرفاً واردکنندۀ بیکربنات سدیم بوده است. درحالی‌که الان، شرکت‌های بزرگ داروسازی و شرکت‌های تولیدکنندۀ محصولات دیالیز، این محصول را از ما می‌خرند. شرکت‌هایی مثل شرکت‌های حکیم، عبیدی و سُها؛ به نظرم با توجه به حضور در نمایشگاه فارمکس توانسته‌ایم خودمان را خوب نشان بدهیم. امیدوارم بتوانیم در زمینۀ تولید بیکربنات سدیم، هم در حوزۀ دارو و هم در حوزۀ دیالیز، تمام بازار را در داخل کشور و سپس در خاورمیانه، داشته باشیم.
برنامۀ آتی ما این است که بتوانیم این خط را درکشورهای دیگر، توسعه بدهیم، مشابه شرکت‌های اروپایی که در جنوب شرق آسیا، شعبه زده‌اند. البته که سختی‌های آن زیاد است ولی با توجه به این واقعیت که هزینه‌های حمل‌ونقل، بسیار بالا است اگر ما بتوانیم در کشورهای غربی و یا کشورهای حوزۀ خلیج فارس، کارخانه‌هایی احداث کنیم، خیلی به نفع تجارت ما است.
همان‌طور که گفتم، کار مهم دیگری که انجامش دادیم این است که در تولید بیکربنات، وارد حوزۀ دارو هم شده‌ایم و مجوزش را گرفته‌ایم. ما توانستیم با همین بیکربنات سدیم و با همکاری شرکت‌های معتبر، یک سری محصولات دارویی را خودمان تولید کنیم به‌صورتی که دانش از ما باشد و تولیدِ قراردادی داشته باشیم. ضمناً ما می‌توانیم محصول‌مان را با ارزش افزودۀ بیشتری بفروشیم به‌جای اینکه خام‌فروشی کنیم.
ممنون که وقت شریف‌تان را در اختیار ما گذاشتید. در پایان، اگر صحبتی هست بفرمایید.
ما امیدوار هستیم بتوانیم این محصولات را تولید کنیم تا کمکی برای کشور و خدمتی برای بیماران انجام دهیم و نیاز شرکت‌های داخلی و خارجی را مرتفع کنیم و از طرفی، شرایطی ایجاد کنیم که امنیت شغلی و حس افتخار برای کارکنان‌مان ایجاد شود. ▄
