عمل پیوند کلیه عمل پیچیده‌ای است که به آمادگی‌های خاص قبل از عمل و نگهداری‌های ویژۀ پس از عمل نیاز دارد. تغذیه نقش بسیار مهمی در قبل از عمل پیوند مانند بعد از عمل پیوند کلیه دارد و بسیار مهم است که نیازهای تغذیه‌ای فرد در این دوران متناسب با داروهایی باشد که مصرف می نماید.

تغذیه قبل از عمل پیوند کلیه

پروتئین

حفظ ذخیره پروتئین برای هر فردی که قصد انجام پیوند کلیه را دارد مهم است. افرادی که غذاهای فقیر از پروتئین مصرف می نمایند و دچار سوء تغذیه ناشی از فقر پروتئین هستند در ریسک بالای عفونت قبل و بعد از عمل پیوند هستند.

چاقی

افرادی که دچار اضافه وزن یا چاقی هستند و قصد پیوند کلیه را دارند، باید قبل از عمل با کمک یک متخصص تغذیه از رژیم های غذایی مناسب برای کنترل وزن استفاده نمایند. افراد چاقی که تحت عمل پیوند قرار می گیرند، در معرض خطر عفونت و تعویق در التیام زخم ها بعد از عمل هستند. علاوه بر آن این افراد در ریسک بالایی برای بیماری های قلبی و دیابت قرار دارند.

اختلالات مربوط به استخوان

بیماری «هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه» در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی (به ویژه افرادی که دیالیز می شوند) شایع است. در این بیماری سطح هورمون پار تیروئید بالا می رود. سطح بالای این هورمون منجر به تضعیف بافت استخوان، دردهای استخوانی و افزایش ریسک بیماری های قلبی ـ عروقی می‌شود. اگر این اختلال شدید باشد بعد از پیوند نیز ادامه می یابد. این وضعیت را می توان از طریق دارو و تغذیه درمانی قبل از عمل پیوند کنترل نمود.

تغذیه بعد از عمل پیوند کلیه

بیماری کلیه در مرحله پایانی از طریق دارو درمان نمی‌شود و برای آن دو راه درمانی شامل دیالیز و پیوند کلیه وجود دارد. این افراد فکر می کنند که با این عمل کیفیت زندگی آن ها بسیار مطلوب می‌شود، چون محدودیت کمتری در مصرف مواد غذایی دارند، اما بیماران تحت عمل باید دارو درمانی را به کار گیرند و تحت نظر پزشک باشند.

پیوند کلیه و تغییر وزن

به علت محدودیت کمتر این افراد در مصرف مواد غذایی و احساس گرسنگی ناشی از داروهایی از قبیل استروئیدها اشتهای آن ها افزایش می‌یابد و دچار اضافه وزن می‌شوند، اما نباید آن ها را از خوردن غذا منع نمود، بلکه باید در انتخاب مواد غذایی خود دقت بیشتری داشته باشند و متخصص تغذیه برای آن ها برنامه غذایی مناسبی تنظیم نماید که فرد بتواند وزن ایده‌آل خود را حفظ کند. آنها باید از مصرف غذاهای دارای کالری بالا از قبیل غذاهای چرب و شیرینی ها اجتناب نمایند و با مشورت پزشک، فعالیت فیزیکی خود را افزایش دهند. دسته‌ای از غذاها که به کنترل وزن فرد کمک می‌نمایند، شامل میوه‌ها، سبزیجات خام، گوشت قرمز لخم، مرغ و ماهی کم چرب، محصولات لبنی بدون چربی یا کم چرب و نوشیدنی های بدون شکر می باشند. کنترل وزن به جلوگیری از بروز مشکلاتی مانند بیماریهای قلبی، دیابت و افزایش فشار خون کمک می نماید.

افزایش کلسترول و تری گلیسیرید خون

احتمال افزایش سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون بعد از پیوند کلیه وجود دارد و افزایش سطح این پروفایل های خونی موجب بروز بیماری های قلبی – عروقی می‌شود.

دیابت و پیوند کلیه

فردی که عمل پیوند انجام داده است، زمانی که از داروهای استروییدی استفاده می کند، بدن او کمتر از کربوهیدرات‌ ها استفاده می‌نماید و این منجر به افزایش قند خون و در نهایت دیابت می‌شود. پس باید به او توصیه شود که بیشتر از کربوهیدرات‌های پیچیده نظیر میوه‌ها، سبزیجات، غلات و حبوبات استفاده نماید.

پیوند کلیه و مصرف نمک

داروهایی که بعد از عمل استفاده می‌گردند (به ویژه استروئیدها)، موجب نگهداری مایعات در بدن می‌شوند و مصرف نمک این مشکل را بدتر می‌نماید و سبب افزایش نگهداری مایعات و افزایش فشار خون می‌گردد. کنترل فشار خون در پیوند کلیه بسیار مهم است.

پروتئین

مصرف پروتئین در این دوران بسیار دارای اهمیت می‌باشد، زیرا موجب ساختن و بازسازی عضلات و بافت ‌ها می‌شود و نیز به التیام زخم ها بعد از جراحی کمک می‌نماید. علاوه بر این مصرف استروئیدها موجب تحلیل عضلانی می‌شود که مصرف پروتئین کمک زیادی به این مشکل می‌نماید.

فسفر

بعد از عمل پیوند برای اینکه بدن بتواند تحلیل بافت استخوانی (که در نتیجه اختلال کلیوی ایجاد شده است) را بازسازی نماید، فسفر خون کاهش می‌یابد، بنابراین متخصص تغذیه باید به این افراد غذاهای دارای فسفر بالا از قبیل محصولات لبنی کم چرب را توصیه نماید.

پتاسیم

بعد از پیوند کلیه باید غذاهایی را که دارای پتاسیم می‌باشند، مصرف نمود. اگرچه دسته‌ای از داروها سطح پتاسیم خون را افزایش می‌دهند، اما دسته‌ای دیگر موجب کاهش آن می‌شوند.

ورزش

ورزش و فعالیت بدنی، اضافه وزن ناشی از مصرف داروهایی را که موجب افزایش اشتها می‌شوند، به حداقل می‌رساند. میزان ورزش باید حداقل سه بار در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه باشد. البته ورزش باید تحت نظر پزشک و طبق توصیه های او انجام شود.

باید و نباید های تغذیه ای در بیماران پیوندی

• بعد از عمل پیوند و به دلیل تجویز داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی که برای پیشگیری از رد پیوند تجویز می‌شوند، فرد در معرض خطر ابتلا به عفونت ‌های ناشی از عوامل میکروبی بیماریزای موجود در مواد غذایی آلوده قرار می‌گیرد. بنابراین رعایت رژیم غذایی اصولی در بهبود این بیماران نقش اساسی ایفا می‌کند. این بیماران باید از مصرف سبزیجات نظیر کاهو، کلم، سبزی و… که قابل پوست گیری نیستند پرهیز کرده و سایر سبزیجات را حتما بدون پوست مصرف کنند.
• مغزها نظیر پسته، گردو، بادام و … به دلیل احتمال آلودگی بهتر است قبل از استفاده جوشانده شوند، و در مصرف مواد غذاییبهداشت را کاملا رعایت نمایند. بیماران پیوند کلیه و کبد باید از مصرف میوه‌های خشک نظیر آلوچه، کشمش، قیصی و … پرهیز کرده و حتما میوه‌ها را پوست بگیرند.
• درباره نحوه مصرفآب آشامیدنی در این بیماران باید گفت که به منظور رعایت کامل بهداشت باید حتما از آب جوشیده سرد شده استفاده شود و بهتر است آب آشامیدنی را برای مصرف تنها یک روز جوشانده و پس از سرد شدن و ریختن در ظرف تمیز در یخچال نگهداری کرد.
• به منظور جلوگیری از افزایش چربی خون و کنترل وزن، این بیماران باید از نان‌های سبوس دار نظیر نان بربری و سنگگ سنتی استفاده کنند.
• پنیر های معمولی باید قبل از مصرف تا ۲۴ ساعت در آّب جوشیده سرد شده قرار گرفته تا نمک خود را از دست بدهند یا در صورت امکان پنیر کم نمک و بهداشتی به صورت خانگی تهیه شود. لبنیات مصرفی در این افراد باید کم چرب و پاستوریزه باشد.
• جهت پیشگیری از افزایش قند خون بعد از پیوند، این بیماران باید از مصرف نوشابه، آبمیوه، مربا، عسل و شیرینی‌جات پرهیز کنند.