به وزن طبیعی و بدون وجود مایعات اضافی در بدن «وزن خشک» گفته می‌شود. وجود مایعات اضافی در بدن ممکن است خطرناک باشد و فشار بیشتری را بر روی ارگان‌های بدن، از جمله قلب و ریه‌ها وارد کند.
وقتی دچار نارسایی کلیه می‌شوید، بدن شما به انجام دیالیز وابسته می‌شود. با درمان دیالیز، مایعات اضافی و مواد زاید از خون شما برداشته می‌شود.
هنگام شروع دیالیز، رسیدن به وزن خشک ممکن است پس از چندین جلسه دیالیز اتفاق بیفتد. اگر در حین یا بعد از دیالیز گرفتگی عضله، سرگیجه، یا حالت تهوع دارید، حتماً به پرستار خود اطلاع دهید. این علایم ممکن است در صورت برداشتن بیش از حد مایعات یا برداشت سریع مایعات اتفاق بیفتد.
انباشت بیش از حد آب در بدن، اضافه بار مایعات (هایپرولمی) نامیده می‌شود. یکی از عملکردهای اصلی کلیه‌ها متعادل نگه داشتن مایعات در بدن است. تجمع بیش از حد مایعات در بدن ممکن است بر روی سلامتی شما تأثیرات مضری مانند اِشکال در تنفس و تورم بگذارد.
اگر میزان انباشت مایعات در بدن زیاد باشد، ممکن است به درمان‌های همودیالیز طولانی‌تر یا جلسات بیشتر نیاز داشته باشید. در هر بار درمان دیالیز، محدودیت برداشت مایعات وجود دارد تا مایعات به صورت ایمن برداشت شوند.
وزن خشک به کیلوگرم محاسبه می‌شود. به بیماران همودیالیزی توصیه می‌شود که افزایش وزن بین جلسات دیالیز را به کمتر از ۱ کیلوگرم در روز محدود کنند. ۱ کیلوگرم ممکن است زیاد به نظر نرسد. ولی هنگامی که باید تقریباً ۲ تا ۳ کیلوگرم مایعات برداشت شود، می‌توان به اهمیت کاهش میزان مایعات مصرفی در بین جلسات همودیالیز پی برد.
چگونه متوجه شوم که در محدودۀ وزن خشک قرار دارم؟
- فشار خون شما بعد از دیالیز یا قبل از جلسۀ بعدی در حد طبیعی است.
- بین جلسات دیالیز سبکی سر یا گرفتگی عضله احساس نمی‌کنید.
- در پاها، بازوها، دست ها یا اطراف چشم تورم ندارید.
- تنفس شما راحت و آسان است.
چگونه از اضافه بار مایعات جلوگیری کنم؟
- مایعات خود را اندازه گیری کنید. برخی از بیماران برای دیدن میزان مایعات مصرفی از روش چشمی استفاده می‌کنند. ظرفی را پیدا کنید که بتوانید روزانه هر مایعی را که می‌نوشید، علامت‌گذاری کنید یا با یک دفترچه یادداشت میزان مایعات مصرفی روزانه را ثبت کنید.
- از دستور العمل‌های مصرف مایعات که توسط تیم مراقبت‌های بهداشتی ارایه می‌شود پیروی کنید. بیشتر بیماران تحت درمان دیالیز باید میزان مایعات مصرفی خود را به کمتر از یک لیتر در روز محدود کنند.
- تشنگی خود را مدیریت کنید. متخصص تغذیه می‌تواند به شما در یافتن راه‌هایی برای کنترل تشنگی کمک کند؛ مانند آب نبات‌های سفت بدون قند، تکه های یخ یا انگور منجمد. این‌ها باعث می‌شوند از مصرف بیش از حد مایعات در بین جلسات همودیالیز خودداری کنید.
- میزان مصرف سدیم را مدیریت کنید. سدیم به شکل نمک باعث انباشت مایعات در بدن شما می‌شود. نمک زیاد در رژیم غذایی باعث افزایش احتمال اضافه بار مایعات می‌شود و برداشت مایعات در طی درمان دیالیز را دشوارتر می‌کند.
- میزان دیالیز خود را تنظیم کنید. اگر اضافه بار مایعات به یک نگرانی یا مسئله تبدیل شد، با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد تنظیم درمان دیالیز صحبت کنید. اغلب درمان‌های طولانی‌تر یا جلسات بیشتر دیالیز برای کمک به برداشت مایعات اضافی توصیه می‌شود.
چگونه اضافه بار مایعات بر بدن تأثیر می‌گذارد؟
- تورم: تورم در پاها، قوزک پا، مچ دست و صورت نشانۀ انباشت بیش از حد مایعات در بدن است. به این حالت «اِدِم» گفته می‌شود.
- درد و ناراحتی: گرفتگی عضله، سردرد و نفخ شکم (معده) ممکن است احساس ناراحتی در شما ایجاد کند.
- فشار خون بالا: مایعات اضافی موجود در جریان خون، حفظ فشار خون طبیعی را دشوار می کند.
- تنگی نفس: مایعات اضافی در بدن ممکن است وارد ریه ها شوند و تنفس را دشوار کنند.
- مشکلات قلبی: مایعات اضافی می توانند بر ضربان قلب و عضلات قلب تأثیر بگذارند و ممکن است اندازه قلب شما را افزایش دهند.
پرسش: پرستار دیالیز مدام تاکید می‌کند اگر در فاصلۀ بین جلسات دیالیز مصرف مایعات را رعایت کنم، جلسات دیالیز من راحت‌تر خواهد بود. اما من همیشه تشنه هستم! آیا این بدان معنا نیست که من باید بیشتر بنوشم؟
پاسخ: مبارزه با تشنگی و کاهش مصرف مایعات بین جلسات دیالیز ممکن است مشکل باشد. تیم دیالیز شما این مساله را می داند و به شما در یافتن راه‌هایی برای مدیریت مصرف مایعات کمک می‌کند.
اگر بین جلسات همودیالیز تجمع مایع در بدن زیاد باشد، تشنگی شما افزایش می‌یابد. در جلسۀ دیالیز وقتی مقدار مایع بیشتری باید در هر ساعت از بدن شما برداشت شود، ممکن است دچار کاهش فشار خون و/یا گرفتگی عضله شوید. تیم دیالیز شما سعی می‌کند از سطوح پایین‌تری از سدیم برای درمان دیالیز شما استفاده کند، اما ممکن است سطوح بالاتر سدیم برای برداشت مایعات اضافی و احساس راحتی شما در طول درمان دیالیز مورد نیاز باشد. سطوح بالای سدیم و کاهش فشار خون هر دو می‌تواند منجر به افزایش تشنگی شود. ممکن است برای جلوگیری از این عوارض، درمان طولانی‌تری لازم باشد.
