علائم و شکایات گوارشی در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه به وفور مشاهده می‌شوند. علائم و مشکلات گوارشی، هم شامل بیماری‌های دستگاه گوارش فوقانی و هم شامل بیماری‌های دستگاه گوارش تحتانی می‌شوند. التهاب و زخم معده، شایع‌ترین ضایعات دستگاه گوارشی فوقانی هستند. درمورد اینکه چه عواملی در ایجاد این ضایعات، نقش دارند، بحث، فراوان است و عواملی همچون افزایش گاسترین (هورمون ترشح‌شونده از معده) و اسید معده، افزایش هورمون پاراتیروئید، کاهش مقاومت مخاط معده و تأخیر در تخلیۀ معده را از جمله، عوامل مسبب آن ذکر کرده‌اند. همچنین این علائم، ممکن است به علت اُورِمی (افزایش سطح اوره در خون)، اثرات همودیالیز یا دیالیز صفاقی، داروهای مصرفی بیماران، تغییر در عادات تغذیه‌ای و تغییر روش زندگی باشد. از طرف دیگر، افزایش خطر خون‌ریزی‌های گوارشی در بیماران تحت همودیالیز، به علت اختلال پلاکتی ناشی از اورمی و مصرف هِپارین در همودیالیز، وجود دارد.
تغییر سبک زندگی، می‌تواند گامی مهم به سمت ترمیم پوشش معده، پیشگیری از التهاب و مقابله با عفونت باشد. رژیم غذایی مبتلایان به این بیماری باید به گونه‌ای باشد که معدۀ آنها را تحریک نکند. طبق تحقیقات، رژیم‌های حاوی غذاهای چرب و شور، التهاب معده را افزایش می‌دهند. همچنین، مصرف قهوه و نوشیدنی‌های گازدار، غذاهای تند، سرخ کردنی‌ها و مواد غذایی حاوی نگهدارنده، تشدیدکنندۀ زخم معده هستند.
علاوه بر پرهیز از غذاهای فوق، مصرف وعده‌های غذایی کوچک در زمان‌های منظم در میانِ وعده‌های اصلی غذا در طول روز، آهسته غذا خوردن و خوب جویدن غذا می‌تواند به کاهش درد و بهبود این بیماری، کمک کند. همچنین اجتناب از سیگار کشیدن و کاهش استرس، دو رویکرد مفید دیگر برای جلوگیری از زخم معده و تسریع روند درمان آن هستند.
مشکل شایع دیگر در بیماران کلیوی، اختلالات حرکتی دستگاه گوارش، مثل تأخیر در تخلیۀ معده (گاستروپارزیس) است که می‌تواند با اورمی همراه باشد و منجر به بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ در بیماران شود. گاستروپارزیس در بیماران دیابتی، بیشتر دیده می‌شود. این اختلال، یکی از دلایل شروع دیالیز بوده و با انجام دیالیز یا پیوند کلیه، بهبود می‌یابد. به علاوه ،گاستروپارزیس در بیماران اورمیک (سطح بالای اوره در خون)، یکی از دلایل سوء تغذیه در این بیماران به شمار می‌رود. درمورد بیماران تحت دیالیز صفاقی، وقتی مایع دیالیز، داخل شکم‌شان است، ممکن است از گاستروپارزیس شکایت کنند که با تخلیۀ مایع، بهبودی نسبی پیدا خواهند کرد. بیماران تحت همودیالیز که از تهوع، استفراغ و سیری زودرس شکایت دارند نیز باید از نظر گاستروپارزیس، بررسی شوند.
از مهم‌ترین راهکارهای درمانی در درمان گاستروپارزیس، تغییر رژیم غذایی است. بسیاری از بیماران مبتلا، تنها با تغییر رژیم غذایی توانسته‌اند این بیماری را کنترل کنند. به این بیماران، توصیه می‌شود که غذا را به‌طور کامل بجوند، میزان وعده‌های غذایی را کوچک و دفعات آن را بیشتر کنند، سبزیجات و میوه‌های پخته شده را جایگزین میوه‌ها و سبزیجات خام کنند، در صورت امکان، روزانه، حدود ۱ تا ۵/۱ لیتر آب بنوشند، از غذاهای کم‌چرب استفاده کنند، از مصرف نوشیدنی‌های گازدار، سیگار و الکل بپرهیزند، بعد از غذا، ورزش‌های آرام مثل پیاده‌روی یا قدم زدن، انجام دهند و تا دو ساعت پس از صرف غذا از دراز کشیدن بپرهیزند. در افراد چاق یا دارای اضافه وزن، کاهش وزن بدن، می‌تواند به بهبود سلامت دستگاه گوارش، کمک کند.
معمولاً بیماران کلیوی با توجه به محدودیت‌های غذایی و مصرف داروهای متعدد و بی‌تحرکی، یبوست را تجربه می‌کنند. کاهش دریافت فیبر و مواد غذایی حاوی سبوس، محدودیت مصرف میوه‌ها و سبزیجات و محدودیت مایعات دریافتی از جمله دلایل ایجاد یبوست در این بیماران است. توصیه می‌شود برای پیشگیری از یبوست، میوه‌ها و سبزیجات کم پتاسیم به میزان کافی در رژیم غذایی این بیماران، گذاشته شود.
پُروبیوتیک‌ها، میکرو اُرگانیسم‌های زنده‌ای هستند که برای سلامتی، بسیار مفید هستند و پره‌بیوتیک‌ها نیز مواد و ترکیبات ضروری برای رشد پروبیوتیک‌ها به شمار می‌روند. فواید آنها شامل کمک به بهبود سلامت ذهن، سلامت روده و پیشگیری و مبارزه با زخم‌ها می‌شود. پروبیوتیک‌ها تولید مخاط را تحریک کرده و به بازسازی و ترمیم دیوارۀ معده، کمک می‌کنند. همچنین با کمک به بهبود سلامت روده، می‌توانند در کاهش نفخ و یبوست نیز مؤثر واقع شوند.
با توجه به محدودیت‌های رژیمیِ بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی، برای بهره‌مندی از فواید مواد غذایی و مغذی در کنار کاهش آسیب کلیوی، توصیه می‌شود این بیماران حتماً از دستور غذایی تنظیم شده توسط متخصص تغذیه، بهره بگیرند. ▄
