دکتر نوذر مرتضوی
روز ۲۲ اسفند (۱۲ مارس) از سوی National Kidney Foundation به عنوان روز جهانی کلیه در نظر گرفته شده است. تمرکز فعالیتهای این سازمان در این روز بر روی بیماری مزمن کلیه است که میتواند به صورت بالقوه به نارسایی پیشرفته کلیویESRD تبدیل شود و بیماران تحت درمان نگهدارنده دیالیز یا پیوندی بوجود آیند. خسارات و مشکلاتی که این بیماریها برای مردم و کشورها ایجاد میکنند بسیار بالا است. در جهان ۸۵۰ میلیون نفر به بیماری مزمن کلیه دچار هستند این یعنی از هر ده نفر یک نفر به این بیماری مبتلاست. بنظر میرسد تا سال ۲۰۴۰ این بیماریها پنجمین علت مرگ و میر باشند. هزینههای بالای این بیماریها نیز فاجعه بار است. ۲ تا ۳ درصد هزینههای بهداشتی در کشورهای ثروتمند صرف دیالیز و پیوند میشود که خود کمتر از ۳ صدم درصد حمعیت این کشورها را تشکیل میدهند. در کشورهای کمتر توسعه یافته خدمات ناکافی به این بیماران ارائه میشود. اگر به موقع به این بیماران رسیدگی شود میتوان از تبدیل آن به نارسایی کامل کلیه جلوگیری کرد یا بروز این مشکل را به تعویق انداخت. برای این کار تشخیص و درمان سریع لازم است پس سازماندهیها و سیاستها و غربالگریهای کافی لازم است که در اغلب موارد وجود ندارند. موضوع مهم این است که همه افراد دنیا به این خدمات دسترسی داشته باشند نه فقط عدهای.
وزارت بهداشت ایران سال گذشته غربالگری مهمیبرای فشار خون و دیابت انجام داد که مطمئناً اثرات آن در آینده به شکل مثبتی نمایان خواهد شد. اینگونه اقدامات در صورت ادامه میتواند به کاهش بار این بیماری در کشور منجر شود.
شعار روز جهانی کلیه امسال مبنی بر ” از پیشگیری تا تشخیص و برابری مراقبت برای همه” گذاشته شده است. پیشگیری مرحله اول اقداماتی است که قبل از بروز بیماری انجام میشود و پیشگیری مرحله سوم اقداماتی است که بعد از بروز علایم بیماری انجام میشود و به منظور کاهش شدت و عواقب بیماری و سرعت پیشرفت آن است. پیشگیری مرحله سوم برای زمانی است که بیماری مستقر شده است اما سعی داریم بیماری عمیقتر نشود یا بیمار دیرتر تحت درمان نگهدارنده دیالیز قرار گیرد. در این مورد پیشگیری مرحله اول بیشتر کنترل بیماریهای زمینه مانند فشار خون و دیابت است. و غربالگری و نحوه زندگی نقش اساسی دارد. پیشگیریهای ثانویه همچنان بیشتر بر روی کنترل قند و افزایش فشار خون و کاهش دریافت نمک بیماران متمرکز است. در این بیماران سعی میشود غذاهای گیاهی به عنوان رژیم خوراکی تجویز شود. این نوع مراقبت، تمرکز شعار امثال است و به کاهش هزینههای اجتماع و عواقب کمتر برای بیمارن منجر خواهد شد.
در کشور ما مسئله مهم این است که بتوانیم اهمیت بیماریهای کلیوی را در زمان ایجاد سایر بحرانها حفظ کنیم. اپیدمی یک بیماری عفونی مانند کرونا ویروس یا آنفولانزاH1N1 یا هر موضوع اجتماعی- سیاسی نباید روی مراقبتها و تفکرات ما در مورد بیماران خاص اثر بگذارد. همه بحرانهای فوقالذکر مقطعی و گذرا هستند، اما ۳۴ هزار بیمار تحت درمان نگهدانده دیالیز و چندصد هزار بیمار مزمن کلیوی همواره درگیر مشکل سلامتی خود هستند و کشور باید مراقبتهای خود را بدون کم و کاست به انجام برساند.
خیل بحرانهای گذرا نباید مشکلات سلامت محور اصلی کشور را تحت شعاع قرار دهد. بنابراین ادامه درمان و پیشگیری بیماران کلیوی شامل محورهای ذیل که اخیراً در جهان مورد تایید قرار گرفته است باید به طور مداوم مورد پیگیری آحاد مردم و مسئولین قرار گیرد.
- تمرکز دوباره بر مراقبتهای پایه و اولیه و آموزشهای لازم برای مردم و تیمهای درمانی چند تخصصه
- ادغام برنامههای پیشگیرانه در برنامههای کشوری
- همه دولت و همه جامعه درگیر سیاستهای سلامت محور و همکاریهای چند لایه و چند بخشی باشند و به ارتقای سلامت در بخش بیماریهای کلیوی بپردازند
مطلب دیگر عدالت درمانی در برخورد با بیماران کلیوی است. این البته یک معضل جهانی است اما باید به یاد داشت که نباید بیمار تنگدست با بیمار متمول تقاوت چندانی از نظر دریافت خدمات درمانی کلیوی داشته باشند. به خصوص در مورد دریافت خدمات استاندارد و پایه شامل دیالیز و پیوند و ویزیتها و غیره. اگر از عدالت درمانی مراقبت نکنیم بزودی با جامعهای ناهمگن روبهرو میشویم که حتی به جان بیمار تهی دست توجه نشود. از طرفی بیماران خاص که شرایط همراه سلامتی خاص دارند مثلا آنتی ژن مثبت دارند نباید برای یافتن ایزوله دیالیز دچار مشکل شوند و بایدد بتوانند در نزدیکترین بخش دیالیز محل زندگی، خدمات خود را دریافت کنند.
