علت بروز و راهکارهای مناسب برای پیشگیری، بهبود و مواجهه با این اختلالات (قسمت اول)

دوران سالمندی با بروز و ابتلا به انواع بیماری‌‌ها همراه است. در این دوران، اندام‌ها و ارگان‌های مختلف بدن، عملکرد و توانایی سابق را نداشته و رو به تحلیل و ضعیف شدن می‌گذارند. همچنین در این سنین، فرد داروهای مختلفی مصرف می‌کند که عوارض آنها می‌تواند زمینه‌‌ساز ابتلا به انواع بیماری‌ها باشد.

افزایش سن، از دست دادن استقلال، فوت همسر و عزیزان، دور بودن از فرزندان، استفاده از داروهای خاص، سبک زندگی غیرفعال، تحمل کردن دردها و اختلالات جسمانی، مواردی هستند که می‌توانند باعث بروز بیماری‌های روانی در سالمندان شوند. البته بروز این بیماری‌ها ربطی به سن و سال ندارد و در هر سن و سالی علائم و نشانه‌ها را نباید نادیده گرفت.

اما تصور کنید افزایش سن، موجب بهانه‌گیری یا بی‌حوصلگی فرد شده باشد. در بیشتر مواقع، این علائم، گویای حضور مهمان ناخوانده‌ای هستند که قرار است برای فرد سالمند، مراقبان و همراهان او دردسر آفرین باشد.

عواملی که باعث اختلالات روانی درسالمندان می‌شوند

• درد مزمن؛
• اثرات دارویی؛
• اعتیاد به الکل یا مواد مخدر؛
• رژیم غذایی اشتباه یا سوء تغذیه؛
• از دست دادن عزیزان؛
• ناتوانی جسمی یا از دست دادن توان تحرک؛
• زوال عقل (بیماری آلزایمر)؛
• بیماری‌های طولانی مدت (سرطان یا بیماری قلبی یا کلیوی)؛
• اختلالات فیزیکی مؤثر بر احساسات، حافظه و تفکر.

از شایع‌ترین اختلالات روانی درسالمندی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

• افسردگی؛
• زوال عقل یا آلزایمر؛
• اضطراب و نارضایتی از زندگی؛
• توهم؛
• اختلال اضطراب اجتماعی؛
• اختلال وسواس و بروز خشم شدید؛
• اختلال دو قطبی (افسردگی- شیدایی)؛
• اختلالات اشتها (پُرخوری یا بی‌اشتهایی)؛
• پارکینسون؛
• اختلالات خواب.

افسردگی، شایع‌ترین اختلال روانی درسالمندی

افسردگی، شایع‌ترین اختلال روانی در بین سالمندان است، نوعی بیماری که معمولاً بدون سر و صدا ظاهر می‌شود و اگر نسبت به علائم و نشانه‌های آن، هوشیار نباشید، می‌تواند دردسر ساز باشد.

علائم افسردگی عبارتند از:

• خواب نامنظم و آشفته؛
• غم و اندوه طولانی مدت؛
• کاهش یا افزایش ناگهانی اشتها؛
• احساس یأس و ناامیدی طولانی؛
• بروز کم‌حرفی یا سکوت طولانی‌مدت؛
• کم شدن فعالیت بدنی و آغاز گوشه‌گیری؛
• بروز مشکلات گوارشی مانند یبوست، احساس درد و…؛
• داشتن احساس گناه و افکار مرتبط با خودکشی یا اقدام به آن؛
• بی‌‌تفاوت بودن نسبت به فعالیت‌های جمعی و کارهای مورد علاقه.

برای درمان افسردگی سالمند باید به‌موقع عمل کنید و تلاش داشته باشید که روحیۀ از دست رفتۀ سالمند را به او برگردانید. سعی کنید سالمند را تنها نگذارید، با او به خرید بروید و گردش و حضور در جمع‌های گروهی را بیشتر کنید. گاهی ممکن است افسردگی سالمند شما از جنس افسردگی نهفته باشد که در خصوص آن، اقدامات متفاوتی را باید رعایت کنید.

زوال عقل یا آلزایمر

در پی این عارضه، توانایی‌های ذهنی فرد به قدری کم می‌شود که امور روزمرۀ زندگی را هم نمی‌تواند به درستی انجام دهد. سلول‌های مغزی این بیماران با سرعت بیشتری نسبت به افراد عادی از بین می‌روند و باعث بروز تغییر درعملکرد فکری و کاری بیمار می‌شوند.

علائم شایع زوال عقل عبارتند از:

• حافظۀ کوتاه مدت ضعیف؛
• فراموش کردن جای وسایل؛
• ناتوانی در درک زمان و موقعیت؛
• ناتوانی در به خاطر سپردن نام‌ها و یادآوری آنها؛
• پرسیدن سؤالات مشابه به صورت مکرر و پی‌درپی؛
• بروز سرگردانی و تحریک‌پذیری؛
• بروز تغییر در شخصیت و عملکرد فرد نسبت به افراد خانواده و نزدیکان.

افراد مسنی که مبتلا به این بیماری می‌شوند به مراقبت بیشتری نیاز دارند تا بتوانند به فعالیت‌های عادی زندگی خود ادامه دهند.

شما می‌توانید به سالمندان، احساس امنیت و راحتی بدهید. کتاب خواندن، خاطره‌ گویی، نظرخواهی ازآنها و… به آنها کمک می‌کند تمرکز کنند. به‌ علاوه به یاد داشته باشید که با آنها بحث نکنید و آنها را مجبور به انجام کاری که دوست ندارند هم نکنید.

اضطراب و نارضایتی از زندگی

اضطراب با احساس نارضایتی از زندگی و عدم کفایت، آغاز می‌شود. کم شدن محدودۀ حرکتی، ترس از تنهایی، احساس نیاز به افراد و خانواده، از دست دادن عزیزان، بیماری‌های سخت و… از عوامل بروز اضطراب در سالمندان هستند. سالمندان مضطرب درمورد موضوعات مختلفی ابراز نگرانی می‌کنند. مواردی مانند امور مالی، امور اجتماعی، سلامتی و….

مهم‌ترین نشانه‌های این اختلال هم عبارتند از:

• بی‌قراری؛
• بی‌خوابی؛
• عدم تمرکز؛
• تنش عضلانی؛
• خستگی مفرط؛
• اختلالات وسواسی؛
• منفی‌نگری و خیال‌بافی؛
• بروز بیماری‌های گوارشی مانند یبوست؛
• تحریک‌پذیری (بروز خشم یا غم ناگهانی).

توهم در سالمندان

در پی این اختلال، فرد برای مدت کوتاهی، تسلط و کنترل عواطف، احساسات و حافظۀ خود را از دست می‌دهد. شایع‌ترین علل بروز توهم درسالمندان عبارتند از سکتۀ مغزی و قلبی، بی‌خوابی، کم آب شدن بدن، ابتلا به بیماری‌هایی مثل سرطان، بیماری‌های کلیوی، افسردگی و….

توهم معمولاً با علائم زیر ظاهر می‌شود:

• هذیان‌گویی و خیال‌بافی؛
• خواب‌آلودگی و بروز اختلال در خواب؛
• ناتوانی در تصمیم‌گیری و پاسخ به سؤال؛
• گوشه‌گیری و سکوت یکباره و بی‌مقدمه؛

• ناتوانی در ابراز احساسات و نشان دادن واکنش سریع به محرک‌ها؛
• بروز سردرگمی، عدم توانایی در کنترل ادراک و عدم تمرکز در ساعاتی از روز.

ادامۀ این مطلب در شماره‌های آتی