علت بروز و راهکارهای مناسب برای پیشگیری، بهبود و مواجهه با این اختلالات (قسمت دوم)
اختلال اضطراب اجتماعی، هراس و وسواس
نوع دیگری از اختلالات روانی درسالمندی، اضطراب اجتماعی و بروز ترس و وسواس است. این اختلال، باعث می‌شود فرد به خاطر ترس از قضاوت شدن، خجالت یا طرد شدن از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف، هراس داشته باشد و از آن موقعیت‌ها دوری کند. در چنین مواقعی، فرد سالمند، علائمی چون تپش قلب، لرزش بدن، تعریق شدید، مشکل در تنفس و... را تجربه می‌کند. از دیگر علائم این نوع اختلال روانی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- عصبانیت؛
- تحریک‌پذیری؛
- بروز حمله‌های عصبی؛
- پرهیز ازمکان‌های اجتماعی شلوغ؛
- مشکل در برقراری ارتباطات جدید؛
- بروز اضطراب در مواجه با افراد و غریبه‌ها؛
- تکلم سخت در مواجه با گروه‌های مختلف اجتماعی؛
- داشتن رفتارهای وسواس‌گونه مانند شستن مکرر دست‌ها.
اختلالات وسواسی و بروز خشم شدید
سالمندان به دلیل افزایش سن و ابتلا به انواع بیماری‌ها با صفات شخصیتی جدیدی که حتی برخی از آنها ناخوشایند هستند، مواجه می‌شوند. به‌طور مثال، سالمند زودرنج، سریع‌تر خشمگین می‌شود و متأسفانه فردی که وظیفۀ نگهداری از او را بر عهده گرفته است، هدف اصلی خشم سالمند، قرار می‌گیرد.
در بعضی مواقع، سالمندان با فردی که بیشتر از دیگران برای نگهداری از آنها تلاش می‌کند، رفتاری توهینآمیز دارند. آنان به دلیل عدم توانمندی در کنترل عصبانیت و احساس ناامیدی از ایفای نقش خود به عنوان مراقب خانواده از پرستار خود سوءاستفاده می‌کنند و با او بدرفتار هستند که این رفتار توهینآمیز، ممکن است منشأ یک بیماری باشد.
اختلال دوقطبی یا افسردگی- شیدایی
یکی دیگر از اختلالات روانی در سالمندی، بیماری دو قطبی نام دارد که تشخیص و درمان آن با موارد قبلی، فرق دارد و کمی مشکل است. زیرا علائم این بیماری در فرد سالمند با علائم آلزایمر و زوال عقل، مشابهت زیادی دارد. بیماری دوقطبی در سالمندان، معمولاً با نشانه‌های زیر، ظاهر می‌شود:
- تحریک‌پذیری بالا؛
- روان‌پریشی و هذیان‌گویی؛
- بیش‌فعالی و غیرقابل کنترل بودن؛
- بروز گیجی و داشتن رفتارهای نامتعادل؛
- بروز مشکلات حافظه و از دست دادن قوۀ قضاوت و ادراک.
اختلال بی‌اشتهایی در سالمندان
عدم توانایی در هضم غذا و تغییرات بویایی و چشایی فرد سالمند، باعث مشکلات بسیاری در اشتهای آنها می‌شود. اینکه سالمند در بلع، مشکل دارد، اشتهای سالمند را به‌شدت دچار مشکل می‌کند. در هر صورت، اگر پُرخوری و کم‌خوری در سالمندان، تشدید شود، این وضعیت، نوعی بیماری روانی در سالمندان به حساب می‌آید. از علائم بی‌اشتهایی سالمندان، موارد زیر را می‌توان نام برد:
- سرگیجۀ مزمن؛
- مشکلات گوارشی؛
- کم‌خونی؛
- افسردگی مداوم؛
- کند شدن روند بهبود زخم‌ها؛
- کاهش وزن شدید.
پارکینسون در سالمندان
پارکینسون در سالمندان، یک بیماری عصبی است که سلول‌های قسمت خاصی از مغز را درگیر می‌کند و باعث اختلال در حرکات قسمت‌های مختلف بدن می‌شود. این بیماری، می‌تواند ارثی باشد یا در اثر عوامل محیطی؛ مانند ضربه به سر، استفاده از برخی مواد شیمیایی یا بیماری‌های قلبی و عروقی ایجاد شود.
از جمله علائم پارکینسون در سالمندان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لرزش در نقاط مختلف بدن، مانند انگشتان، سر و گردن در اثر عواملی مانند استرس، عصبانیت یا اضطراب شدید؛
- سفتی عضلات و خشکی ماهیچه‌ها در هر نقطه از بدن، همراه با درد؛
- خم شدن مفاصل در کمر و اندام‌های دیگر مانند شانه‌ها؛
- داشتن حرکات آهسته در فعالیت‌های عادی، مانند راه رفتن، ایستادن و نشستن با سرعت بسیار پایین؛
- از دست دادن حرکات خودکار و غیرارادی اعضا مثل حرکت دست‌ها هنگام راه رفتن، پلک زدن، لبخند زدن و کارهایی از این دست به صورت ناخودآگاه؛
- تغییر حالت گفتار، مردد بودن در تکلم و بی‌احساسی در چهره.
از علائم دیگر بیماری پارکینسون، می‌توان به تغییر صدا، تغییر حالات چهره و تغییر در شیوۀ نوشتن اشاره کرد که این علائم با گذشت زمان، شدیدتر خواهند شد تا جایی‌که فرد، ممکن است توانایی راه رفتن، صحبت کردن و تمرکز را نیز از دست بدهد.
اختلالات خواب در سالمندان
خواب کافی و با کیفیت، نیاز هر فرد است زیرا مغز انسان برای استراحت و پاکسازی خود به خواب، نیاز دارد و بد‌خوابی و اختلالات خواب، منجر به فرسودگی مغز می‌شوند.
این اختلالات در خواب که معمولاً در افراد مسن، بسیار شایع است، مربوط به مشکلات عصبی و روانی است و می‌تواند به صورت پُرخوابی، کم‌خوابی، بی‌خوابی و... ظاهر شود.
سالمندان به ۷ تا ۸ ساعت خواب در شبانه روز، نیاز دارند و در صورت عدم تأمین این میزان خواب، فرد سالمند به مرور زمان، دچار تحلیل رفتن مغز و ابتلا به سایر مشکلات عصبی، مانند افسردگی، تشنج و… می‌شود. علاوه بر این، اختلالات خواب، باعث بروز مشکلات جسمی، مانند خستگی، ضعف و سردرد نیز خواهد شد.
عواملی که در ایجاد این اختلال در سالمندان نقش دارند عبارتند از:
عوامل روانشناختی
بین بیماری‌های روانی و اختلالات خواب در سالمندان، ارتباط مستقیمی وجود دارد و یک فرد مسن که از بیماری‌هایی مانند افسردگی و آلزایمر، رنج می‌برد، معمولاً نمی‌تواند خواب خوبی را تجربه کند.
مشکلات جسمی
اکثر افراد مسن به دلیل مشکلات جسمی، نظیر ضعف در ماهیچه‌ها، کلیه‌ها، ریه‌ها و…، دچار اختلال در خواب می‌شوند و نمی‌توانند به خوبی بخوابند.
مسائل مربوط به سبک زندگی
افراد مسن که الگوی خواب منظمی ندارند، از اختلالات خواب، رنج می‌برند. از طرفی اگر عادت به نوشیدن مشروبات الکلی یا قهوه در شب داشته باشند یا قبل از خواب، غذای سنگین بخورند، نیز دچار این بیماری می‌شوند.
عوامل محیطی
مسائل محیطی و مرتبط با سالمندان، مانند هوای گرم یا سرد، هوای آلوده و سر و صدای زیاد هم از عوامل محیطی محسوب می‌شوند که بر بی‌خوابی سالمندان، تأثیر می‌گذارند.
