پول برای برآورده کردن نیازها و خواسته‌ها ضروری است و همۀ به مهارت‌های مدیریت مالی نیاز دارند. این مهارت‌ها ازعقاید، نگرش‌ها، عادت‌ها و ارزش‌هایی که در دوران کودکی و در حین رشد، در مورد پول کسب می‌کنیم، ناشی می‌شود. بدیهی است که آموزش مالی برای همه ضروری است. کودکانی که یاد می‌گیرند برای مخارج و هزینه‌هایشان برنامه‌ای داشته باشند و آن را اجرا کنند، اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت. به‌علاوه آن‌ها بیش از سایر کودکان به توانایی‌هایشان در تصمیم‌گیری اعتماد دارند و متکی به خود هستند. آن‌ها زودتر می‌توانند با مفاهیم مهم اقتصادی مانند اعتبار، مالیات، و بیمه آشنا شوند و شروع به سرمایه‌گذاری برای زندگی آیند‌ه‌شان کنند.
از این رو قصد داریم تا شما را با چند شیوۀ ساده اما کارامدکارامد آشنا کنیم که به واسطۀ آن بتوانید مدیریت مالی را به فرزندان خود آموزش دهید.
– به محض اینکه کودکان شمارش را یاد گرفتند، پول را به آن‌ها معرفی کنید.
– با کودکان در مورد ارزش‌هایی که شخصا برای پول قائل می‌شوید، صحبت کنید.
به بچه‌ها بگویید که چگونه می‌توانند پول‌هایشان را پس‌انداز کنند و از این مهمتر به آن‌ها آموزش دهید که چگونه می‌توانند پول‌هایشان را هوشمندانه خرج کنند.
– به فرزندانتان کمک کنید تا اختلاف میان نیاز، خواسته، و آرزو را به خوبی درک کنند.
این امر به آن‌ها کمک می‌کند که در آینده تصمیم‌های عاقلانه‌تری در مورد نحوۀ خرج کردن پول‌هایشان بگیرند. شما می‌توانید با وارد کردن کودکان در بحث‌های معمول خانوادگی به آن‌ها کمک کنید که مسایل مالی را درک کنند. این کار باعث می‌شود کودکان به‌تدریج درک کنند که درامد خانواده برای چه مواردی هزینه می‌شود و اهداف مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت خانواده چه هستند. کودکانی که وضعیت مالی خانواده را درک می‌کنند، کمتر از سایر کودکان درخواست‌های مالی غیرمنطقی دارند.
– هدفمندی، اهمیت بالایی در یادگیری ارزش پول و پس‌انداز کردن دارد.
انسان‌ها چه در دوره‌های ابتدایی زندگی و چه در میانسالی تا هدفی را برای خود تعیین نکنند، نمی‌توانند به آن دست پیدا کنند. در این قسمت می‌توانید هر وسیلۀ بازی یا موارد دیگری را که کودک از شما تقاضای خرید آن را می‌کند به صورت هدف آن‌ها قرار دهید. چنین هدف‌سازی‌هایی به کودکان کمک می‌کند یاد بگیرند که در قبال خواسته‌هایشان مسوولیت پذیر باشند.
– ارزش پس‌انداز کردن را در مقابل خرج کردن، به کودکان آموزش دهید.
به کودکان یاد بدهید که اگر پول‌هایشان را پس‌انداز کنند، می‌توانند سودی که برایشان در بر دارد را به مبلغ اولیه پول خود اضافه کنند. اگر کودکان پولی را در خانه پس‌انداز کرده‌اند، سعی کنید خودتان بر روی آن، مقداری پول به آن‌ها سود بدهید. به آن‌ها یاد بدهید که میزان سودهای خود را شمارش کرده و ببینند که چقدر سریع میزان سپرده‌های آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. دیری نخواهد گذشت که خودشان متوجه می‌شوند سریع‌ترین راه برای رسیدن به اعتبار بالا، پس‌انداز کردن مکرر پول‌هاست.
زمانی که به فرزندان خود پول تو جیبی می‌دهید، قدری اضافه‌تر بدهید تا تشویق به پس‌انداز کردن شوند. به عنوان مثال اگر میزان پول تو جیبی هفتگی آن‌ها ۵ هزار تومان است، به آن‌ها ۶ هزار تومان بدهید تا حداقل بتوانند ۱هزار تومان آن‌را پس‌انداز کنند.
اکثر کودکان در خانه و در اتاقشان قلک کوچکی دارند که با تشویق والدین گاهی مقداری پول در آن می‌ریزند و در مناسبت‌هایی با اجازۀ والدین و گاهی تصمیم خودشان آن را می‌شکنند و از پول جمع شده در آن استفاده می‌کنند.
حال، شما به‌عنوان والدین کودکان بهتر است به این فرآیند پس‌انداز کردن پول جهت دهید، به‌طور مثال می‌توانید این پروژه را در زمان مشخص به کودکان بیاموزید، به این نحو که حسابی به نام کودک در بانکی که انتخاب کرده و افتتاح می‌کنید و در روزهای مشخصی مثلا به صورت ماهانه یا هرسه ماه یک‌بار یا هر مدت زمانی که از قبل به کودک اعلام می‌شود و در جریان کار قرار می‌گیرد قلک را باز می‌کنید و همراه با کودک پول‌ها را به بانک می‌برید و در حساب شخصی او واریز می‌کنید و هر ماه به او اعلام می‌کنید که چقدر در حسابش پس‌انداز شده است. این روش موجب می‌شود که کودک پس‌انداز را به صورت سیستماتیک بیاموزد و به طور جدی در جامعه به نوعی فعالیت اقتصادی داشته باشد و درباره میزان دارایی خویش تصمیم بگیرد و بیاموزد که کم‌کم به سوی استقلال مالی پیش برود.
– کودکان را به بانک ببرید و برایشان حساب باز کنید.
باز کردن زود هنگام حساب پس‌انداز یکی از راه‌هایی است که می‌تواند آیندۀ مالی کودکان را تضمین کند. به خاطر داشته باشید که اگر زمانی که از شما تقاضا کردند برای خرید، مبلغی از حسابشان بردارند، نباید با آن‌ها مخالفت کنید. این کار ممکن است آن‌ها را به طور کلی از پس‌انداز کردن دلسرد کند.
– حفظ پیشینۀ خوب در پس‌انداز و سرمایه‌گذاری از دیگر نکات مهمی است که فرزندان باید یاد بگیرند.
برای آسانتر کردن کار می‌توانید از ۱۲ پاکت نامه استفاده کنید؛ برای هر ماه یکی؛ و یک عدد پاکت بزرگ‌تر که بتوانید تمامی پاکت‌ها را در آن جای دهید. کودکان را تشویق کنید که رسید همۀ اجناسی را که می‌خرند در پاکت قرار داده تا به درستی متوجه شوند با پول‌هایشان چه کاری می‌کنند.
□ با کودکان به خرید بروید و به آن‌ها نحوۀ صحیح خرید کردن و ارزش پول را آموزش دهید.
هر از گاهی با کودکانتان به خرید بروید و از نظر آن‌ها استفاده کنید. اگر چیزی خارج از توان مالی شما انتخاب کردند سعی کنید آن‌ها را قانع کنید که می‌توان جنسی مناسب با قیمت کمتر انتخاب کرد و نیازی به صرف هزینۀ زیادی نیست و می‌توان باقی پول را پس انداز کرد.
– به نوجوانان اجازه دهید تا برای خرج کردن پول هایشان خودشان تصمیم بگیرند.
چه تصمیم‌گیری‌های آن‌ها مناسب باشد، چه در تصمیم‌های خود موفق نباشند، به هر حال از تصمیم‌گیری‌های خود لذت خواهند برد. در چنین حالتی پیش از اینکه تصمیم‌های بیشتری پیرامون خرج کردن صورت پذیرد، باید در مورد باید‌ها و نباید‌های پول خرج کردن با آن‌ها بیشتر صحبت کرده و توضیحات بیشتری را در اختیارشان قرار دهید.
انتخاب‌ها مهم هستند، چون وقتی پول را برای چیزی خرج می‌کنیم، دیگر نمی‌توانیم آن را برای گزینه‌های جذاب دیگری خرج کنیم و به همین دلیل فرصت‌هایی را از دست می‌دهیم. بنا بر این، همیشه باید پول را برای مهم‌ترین موارد هزینه کنیم. در فرایند ارزیابی اینکه پولِ محدودِ کودک، ابتدا باید برای کدام خواسته‌هایش هزینه شود، او باید:
- یاد بگیرد که خواسته‌هایش را اولویت بندی کند.
- یاد بگیرد که تفاوت میان موارد مهم و چیزهایی را که اهمیت چندانی ندارند، تشخیص بدهد.
- درک کند که نیازها و خواسته‌ها با هم متفاوت هستند.
– به کودکان خود نحوۀ صحیح ارزیابی تبلیغاتی را که از تلویزیون و رادیو پخش می‌شود، آموزش دهید.
مثلا، آیا محصول دقیقاً همان امکاناتی را که در تبلیغ پخش می‌شود، ارایه می‌دهد؟ آیا قیمت ارایه شده، قیمت حقیقی کالاست؟ آیا محصولات مشابهی وجود دارد که بتوانند همان کار را با قیمت مناسب‌تری انجام دهند؟ همچنین به آن‌ها یاداوری کنید که اگر کالایی به نظر خیلی به صرفه و کارامد می‌رسید، در خرید آن تعلل نکنند.
– کودکان را با خطرات پول بهره‌ای آشنا کنید.
اگر هنگامی‌که از شما پول قرض می‌گیرند از آن‌ها سود دریافت کنید، آن‌وقت متوجه می‌شوند که قرض گرفتن پول، تا چه اندازه برایشان گران تمام می‌شود.
– زمانی که از کارت اعتباری استفاده می‌کنید، به کودکان خود نحوۀ کار کردن با آن را آموزش دهید.
علاوه بر آموزش استفاده از کارت‌های اعتباری، کودکان را از طرق مختلف سوء استفاده‌هایی که ممکن است از این کارت‌ها پدید آید، آگاه کنید.
– در فراهم آوردن کارت اعتباری برای فرزندان، حتی زمانی‌که وارد دانشگاه می‌شوند نیز، محتاط باشید.
کارت‌های اعتباری یک پیام بیشتردر بر ندارند: «خرج کن!» بیشتر نوجوانان و جوانان ترجیح می‌دهند پول‌های حساب خود را صرف مخارج روزانه کنند، به جای اینکه آن را برای مواقع ضروری نگه دارند.
– برای بحث‌های خانوادگی در مورد مسایل مالی برنامه‌ای مدون تنظیم کنید.
هرگاه در منزل بحث اقتصادی پیش آمد حتماً کودکتان را در بحث شرکت دهید تا آن‌ها به طور غیرمستقیم ذهن اقتصادی خود را فعال سازند و حتماً در آخر بحث از نظراتشان تشکر کنید و به ایشان بگویید که خیلی خوب در زمینۀ اقتصادی بحث و تبادل نظر می‌کنند و در آینده حتماً موفق خواهند شد.
این امر برای بچه‌های کوچک‌تر هم مفید خواهد بود. در این جلسات می‌توانید در مورد موضوعاتی نظیر تفاوت‌های موجود میان پول نقد، چک، و کارت‌های اعتباری؛ پرورش عادات صحیح در خرج کردن پول، نحوۀ اجتناب از مصرف بیمورد از کارت‌های خودپرداز، و فواید پس‌انداز کردن با کودکان خود به بحث و گفتگو بنشینید.
با نوجوانان و جوانان خود نیز می‌توانید درمورد این مطلب که اوضاع و احوال اقتصاد محلی و جهانی در چه شرایطی است، صحبت کنید. به آن‌ها یاد بدهید که چگونه می‌توانند در مصارف خانگی صرفه‌جویی کنند و در مقابل خرج کردن چه گزینه‌های دیگری پیش روی آن‌ها قرار خواهد داشت.
– هر کودک (و البته همۀ ما) باید یاد بگیرد که مقدار پول محدود است، ولی خواسته‌ها و نیازها پایانی ندارند.
او باید بیاموزد که به دلیل محدود بودن میزان پولی که دارد، لازم است در مورد چگونگی اختصاص دادن پول خود به خواسته‌ها و نیازهایش انتخاب‌های درستی داشته باشد؛ به‌صورتی‌که به بیشترین رضایت ممکن برسد. در این خصوص به فرزندتان کمک کنید که موارد زیر را یاد بگیرد:
- در چهارچوب محدودیت‌های مالی خود زندگی کند.
- وقتی پول کمی در اختیار دارد، تغییراتی ایجاد کند.
- پیامدهای تصمیم‌های خود را بپذیرد.
یادگیری این موارد باعث می‌شود که فرزندتان زندگی موفق را بیاموزد.
□□ کودک باید یاد بگیرد از وسایلی که از قبل داشته، مراقبت کند.
او باید درک کند پولی که برای جایگزین کردن اسباب‌بازی‌ها یا لباس‌های گم‌شده یا خراب‌شده به‌دلیل استفادۀ نادرست هزینه می‌شود، نمی‌تواند برای خرید چیزهای جدید و جالب دیگر خرج شود.
کودک باید بداند که لازم نیست برای براورده کردن هر خواسته‌ای مبلغی را هزینه کند و گاهی می‌تواند از خلاقیت خود استفاده کند. برای نمونه خودش می‌تواند کارت تبریک تولد دوستش را درست کند یا با استفاده از لباس‌های دورانداختۀ سایراعضای خانواده برای خود لباسی را طراحی کند. این کارها موجب برانگیخته شدن خلاقیت کودک می‌شود و علاوه بر آن باعث می‌شود که کودک از فواید منابع موجود آگاه شود.
به فرزندانتان آموزش دهید که هیچ چیز بی‌استفاده‌ای در زندگی وجود ندارد، حتی کاغذهای پارۀ سطل آشغال اتاقشان. می‌توانید به ایشان آموزش دهید که با آن تکه کاغذها با ایدۀ خودشان چیزی بسازند. با این کار، هم ذهن فرزندان برای خلاقیت باز می‌شود و هم یاد می‌گیرند که هر چیزی، هر چند کوچک و ناچیز، شاید یک روزی برای کاری بزرگ به دردشان بخورد.کلام آخر
- یکی از مهم‌ترین وظایف والدین، آماده‌سازی کودکان برای دستیابی به موفقیت مالی است. همان طور که پیداست هیچ پدر و مادری دوست ندارد فرزندان خود را در بزرگسالی حمایت مالی کند.
- خانواده نقش بسزایی در تفکر اقتصادی فرزندان دارد. اگر آن قدر متمول نیستید که آیندۀ مالی فرزندتان را تأمین کنید، غمگین نباشید، شما با تربیت فرزندتان می‌توانید راه استفادۀ بهینه از پول را به او بیاموزید. راهکارهای مطرح شده به شما در این مسیر کمک خواهد کرد.
- والدین خود، باید درست پول خرج کردن را بلد باشند و برای پول ارزش قایل شوند تا بتوانند به کودک هم آن را یاد بدهند. شما باید به اندازۀ نیاز پول در اختیار کودکان قرار دهید تا قدر پولی را که از شما می‌گیرند بدانند و بدانند که همیشه و در هر مقداری نمی‌توانند از شما پول طلب کنند.
- والدین باید صبور باشند و با دلسوزی‌های بی‌جا کودکان را از واقعیت دور نکنند، تا بتوانند فرزندانی آینده‌نگر و مسئول تربیت کنند.
- یادتان باشد ما انسان‌ها خود پول را می‌سازیم، پس باید بر آن تسلط داشته باشیم. قدرت اصلی در دست انسان‌هاست نه دست پول، پس هرکسی که خودش پول را بسازد ثروتمند واقعی است.
- باید از هر فرصتی برای آموزش استقلال مالی به فرزندان استفاده نمود، یک کودک پنج ساله تنها قادر به درک مفاهیمی نظیر پس‌انداز و خرج کردن است، اما یک نوجوان پانزده‌ساله قادر به درک مفاهیمی از قبیل سرمایه‌گذاری، هزینۀ دانشگاه، ارزش کار کردن، و برنامه‌ریزی برای خرید یک‌خانه و یا ماشین است. مراحل بیان‌شده در این مقاله بسیار ساده هستند و اگر این آموزه‌ها به طور مستمر به‌کارگرفته شوند، مطمئناً درک مسایل مالی و مفهوم استقلال مالی در نوجوانی برای فرزندان مشکل نخواهد بود.
