زندگی در زمان حال
طناز جلیلی- کارشناس ارشد روانشناسی
یکی از راه های مبارزه با بی‌حالی، هر قدر هم کوچک و مختصر باشد، آموختن زندگی کردن در زمان حال است. زندگی در زمان حال شما، به «حالا»ی شما مربوط و وابسته است. هر وقت شما در خصوص آن فکر کنید، در حقیقت، لحظه دیگری وجود ندارد که شما بتوانید در آن لحظه زندگی کنید.
خیلی از افراد تمام مدت به گذشته و کارهایی که در گذشته انجام داده‌اند فکر می‌کنند و تمام مدت درگیر این موضوع هستند که کاش این کارها را انجام نمی‌دادم یا جور دیگری عمل می‌کردم، برخی دیگر هم تمام مدت به این فکر می‌کنند که قرار است چه اتفاقی در آینده برایشان بیفتد و نگران اتفاقی هستند که دور از ذهن و شاید حتی غیر ممکن است، بهترین کار لذت و استفاده از زمان حال حاضر است.
زندگی در لحظۀ حال چیست؟
زندگی در لحظۀ حال یعنی شخص بیش از حد درگیر نشخوارهای ذهنی و نگرانی دربارۀ آینده نباشد و تمام فکر و حواسش، بر لحظۀ حال زندگیش باشد و در عین حال بتواند فرصت‌هایش برای آینده را مدیریت کند.
البته، این مساله به این معنی نیست که در زندگی اهداف را مشخص نکرده و یا خود را برای آینده آماده نکنید. بلکه باید از گذشته پند گرفته و برای آینده برنامه و هدف مشخصی تعیین کنید و در عین حال از زندگی کنونی خود نیز لذت ببرید.
چرا زندگی در لحظه، دشوار است؟
زندگی کردن در زمان حال ساده نیست، زیرا هر لحظه ممکن است درگیر گذشته و آینده شوید. ولی هیچ اشکالی ندارد؛ فقط کافی است این وضعیت‌ها را تشخیص داده و خیلی زود خودتان را از آن بیرون بکشید. همین باعث می‌شود حالتان بهتر و آرام‌تر شود. در این مورد هم مثل بقیه چیزها، ایده‌آل‌گرایی باعث ایجاد اضطراب و خودخوری می‌شود. پس سعی کنید کم‌کم خودتان را به این سبک زندگی کردن عادت دهید و زیاد سخت نگیرید. مهم این است که پشتکار داشته باشید و به تدریج کمتر و کمتر به عادت‌های سابقتان برگردید.
راهکارهایی برای زندگی کردن در لحظه حال
زندگی در زمان حال نیاز به تمرین مداوم دارد، و در واقع یک نوع مهارت محسوب می‌شود. جلوگیری از هدر رفتن زمان برای مرور گذشته و تفکر درباره آینده و سرشار زیستن در لحظه حال نیاز به کسب مهارت دارد. مداومت در تمرین این تکنیک‌ها سبب می‌شود شما زیستن در لحظۀ حال را فرابگیرید. در ادامه به چند راهکار کاربردی در این باره می‌پردازیم:
حذف چیزهایی که شما را به گذشته می‌برد
برای زیستن در زمان حال، گذشته را رها کنید. البته نمی‌توان همه چیز را حذف کرد، به عنوان مثال اگر شما عکسی از مادربزرگ و پدربزرگ‌تان داشته باشید که قبلا فوت کرده‌اند، منطقی است و احتمالا حاضر نیستید آنها را بردارید اما یک سری مواردی که ضروری نیستند و باعث می‌شوند هر بار با نگاه کردن به آنها، شما دچار استرس و اضطراب شوید و در گذشته گیر کنید، باید حذف شوند.
دنبال خوب کردن حال خودتان و اطرافتان باشید
هر روز که بیدار می‌شوید، با آدم‌های اطرافتان مهربان باشید ولبخند بزنید. هر چقدر با خوشرویی و مثبت‌نگری به دنیای اطراف نگاه کنید، چیزهای مثبت و پرانرژی را به خود جذب خواهید کرد و دنیا شما را به سمت فرصت‌ها و شرایط خوب خواهد برد.
نگذارید مشکلات شکستتان دهد
نباید اجازه دهید مشکلات شکستتان دهد. با هر امکانی که در توان دارید سرپا شوید و شروع کنید. از آنچه که دارید، از ته دل بابتش شکرگزاری و قدردانی کنید.
اتفاقات گذشته را ببخشید
شاید در گذشته کسی یا چیزی باعث جریحه‌‌دار شدن احساسات شما شده باشد. با توقف در گذشته جز غم و اندوه چیز دیگری نصیب شما نخواهد شد. پس بهتر است گذشته‌ها را فراموش کنید و کینه‌ها را دور بریزید تا با خلق و خویی خوش به استقبال یک روز جدید بروید.
با عبور نکردن از گذشته و نبخشیدن اتفاقات ناگوار زندگی، از پیش رفتن و زندگی در زمان حال باز میمانید.
شغلتان را دوست داشته باشید
وارد حرفه‌ای شوید که واقعا دوست دارید، چون اگر شغل موردعلاقه‌تان را نداشته باشید، بیشتر در حین کار دچار استرس و اضطراب خواهید شد اما اگر شغلتان را دوست داشته باشید، با سختی‌های آن بهتر کنار خواهید آمد. قطعا با توجه به شرایط همه نمی‌توانند شغل مرتبط با رشته و علاقه‌شان را بیابند. اگر شاغل هستید اما کارتان مورد علاقه‌تان نیست، سعی کنید محیطی که سر کار هستید را برای خودتان لذت‌بخش کنید، مثلا یک گلدان کوچک برای اتاق کارتان بخرید یا لیوان مخصوص خودتان را سر کار ببرید و …
آینده‌نگری کنید، هدف داشته باشید اما برای اهدافتان اکنون تلاش کنید
فقط هدف داشتن کافی نیست، لازم است اکنون در زمان حال برای رسیدن به اهدافتان تلاش و حرکت کنید، بنابراین آینده‌نگری تا حدی خوب است که به شما انگیزه‌ای برای تلاش کردن بدهد.
اجازه دهید فردا برسد
فردا هنوز نیامده است و چه شما نگران باشید و چه نباشید، فردا آن چیزی که باید اتفاق بیفتد، می‌افتد. پس نگرانی فایده‌ای ندارد و فقط باعث می‌شود که شما از زمان حال لذت نبرید و در زمان حال زندگی نکنید.
مدیتیشن انجام دهید
مدیتیشن و انجام دادن مراقبۀ ذهنی، به شما کمک می‌کند که ذهنتان درگیر تمرکز کردن روی لحظه حال شود، از کم شروع کنید؛ یعنی به جای اینکه هر روز ۲۰ دقیقه مدیتیشن انجام دهید، می‌توانید از ۳ دقیقه شروع کنید و در روزهای آینده وقتی احساس کردید تمرکزتان بهتر می‌شود، مدت زمان انجام دادن آن را افزایش دهید.
وقتی ذهن خود را آرام می‌کنید، می‌توانید واضح‌تر ببینید. دلیل اینکه برخی مشکلات بسیار دلهره‌آور به نظر می‌رسند این است که ذهن ما به سرعت در حال قضاوت است و چون ما نمی‌توانیم همه چیز را آن‌گونه که در واقعیت هستند مشاهده کنیم، یک سری سناریوهای احتمالی را در ذهن خود می‌سازیم که بعید به نظر می‌رسد بیشتر آنها تحقق پیدا کنند.
کاری که انجام می‌دهید را با تمام حواستان حس کنید
این کار، نوعی ذهن آگاهی است که تمام حواستان را بر روی زمان حال متمرکز می‌کنید.
نشانه‌ای برای ذهن آگاهی مشخص کنید
به عنوان مثال یک نخ یا کش دور مچ دستتان بپیچید که جلوی چشمتان باشد و هر از چند گاهی که چشمتان به آن می‌افتد، به لحظۀ حال بر می‌گردید. استفاده کردن از این نشانه‌ها، مخصوصا زمانی که در حال کار کردن هستید و حواستان به کار است، بسیار مفید است چون به شما کمک می‌کند که ذهنتان هر از چند گاهی به لحظۀ حال برگردد و استراحت کند.
روتین زندگیتان را تغییر دهید
به عنوان مثال شاید هر روز از یک مسیر برای رفتن به محل کار استفاده می‌کنید. این مسیر را تغییر دهید چون وقتی به صورت تکراری از یک روتین استفاده می‌کنیم، دیگر ذهنمان عادت می‌کند و در حین انجام دادن آن کار، متوجه جزئیات نمی‌شود و به زمان حال متمرکز نمی‌شود. در این مثال، وقتی شما چندین ماه از یک مسیر به محل کار خود بروید، دیگر درخت‌ها، مغازه‌ها و پارک‌های آن محل برایتان جالب و جدید نخواهد بود و دیگر به آنها توجه نخواهید کرد، بلکه ممکن است ذهنتان در حین طی کردن آن مسیر، شروع به فکر کردن درباره گذشته و آینده کند چون در زمان حال، چیزی برای متمرکز شدن وجود ندارد چون همه چیز تکراری است، اما وقتی این روتین را عوض کنید و از مسیر جدید به محل کارتان بروید، دوباره ذهنتان به زمان حال بازخواهد گشت تا جزئیات مسیر جدید را ببیند. هر از چند گاهی روتینهای زندگیتان را تغییر دهید تا ذهنتان به آنها عادت نکند.
روی اعضای بدنتان تمرکز کنید
گاهی در حین کار به خودتان استراحت بدهید و به حالت‌های اعضای بدنتان دقت کنید و فکر کنید که الان آن عضو از بدنتان، چه حالت و چه احساسی دارد. این کار باعث می‌شود برای چند لحظه، ذهنتان به زمان حال برگردد و تمرکز کند.
در هر لحظه تنها یک کار انجام بدهید
در حالی که انجام چند کار در یک زمان به نظر بسیاری از افراد سازنده‌تر است. اما باید بدانید انجام مداوم چندین کار، زندگی در زمان حال را دشوار می‌کند. در حالی که تمرکز فقط روی یک کار در ابتدا ممکن است طاقت فرسا به نظر برسد، اما بدانید که وقتی به طور کامل تمام حواستان درگیر یک کار باشد، بهره‌وری شما به میزان زیادی افزایش می‌یابد.
فاصله بگذارید
لازم است بین کارهایتان فاصله بگذارید. برای کارهایتان برنامه ریزی فوق فشرده‌ی ۱۲ ساعته نکنید. کمی زمان برای نفس کشیدن در آن میانه قرار بدهید در برنامه ی روزانه ی کاری خود چند جای خالی برای اتفاقات غیرمنتظره بگذارید. این اتفاقات همیشه پیدا می‌شوند.
به مسایل ریز و جزیی هم توجه کنید
گاهی اوقات آن‌قدر درگیر مسایل بزرگ و فوری در زندگی می‌شوید که جزییاتی که نقش مهمی هم در زندگیتان ایفا می‌کنند را نادیده می‌گیرید. اما می‌توانید با لذت بردن از یک فنجان قهوه، غذای خوشمزه، گوش دادن به آهنگ مورد علاقه‌تان توجه‌تان را به حال معطوف کنید و روحیه‌تان را هم بهبود بخشید.
متوقف کردن نگرانی و اضطراب
از آن جایی که نگرانی و اضطراب برای فردایی مبهم تا کنون برای هیچ کس سود و فایده‌ای به همراه نداشته است، عاقلانه‌تر این است که تغییر جهت داده و از انرژی ذهنی خود در مسیر دیگری استفاده کنید.
انرژی دیگران را دریافت کنید
اگر کسی را می‌شناسید که بیشتر از دیگران در زمان حال زندگی می‌کند، انرژی او را بگیرید. اگر چنین کسی را نمی‌شناسید، توصیه می‌کنیم به سی‌دی‌های افرادی که در این رابطه حرف می‌زنند، گوش کنید. البته خواندن این دست کتاب‌ها هم خوب است ولی گوش دادن حس بیشتر و بهتری ایجاد می‌کند. زمان بیشتری را با خانواده و دوستانتان بگذرانید و از کنار آنها بودن لذت ببرید.
مزایای زندگی کردن در لحظه حال
زیستن در زمان حال باعث بالا رفتن کیفیت زندگی افراد و تامین سلامت و بهداشت روانی و جسمی آنها می‌شود. افراد فارغ از حسرت گذشته و ترس از آینده، احساس قدرت و توانایی در انجام امور زندگی و رضایت قلبی از انجام فعالیت‌های خود خواهند داشت. زیستن در زمان حال بدین معناست که افراد از هر کاری که در حال انجام آن هستند، به خاطر خود آن کار لذت ببرند بدون آنکه نگران نتیجۀ نهایی آن باشند.
چنین افرادی نسبت به سایرین شادترند، همدلی و امنیت بیشتری دارند، عزت نفس و اعتماد بنفس بالاتری دارند، و ضعف‌ها و اشکالات خود را راحت تر می‌پذیرند. این افراد کمتر دچار افسردگی می‌شوند و قابلیت حل مسأله بهتری دارند.
زندگی عادی برای این دسته از افراد جذابتر و جالبتر می‌شود و از کوچکترین مواهب و داشته‌های خود بیشترین لذت را می‌برند. شادی‌ها و لذت‌های ساده و قابل دسترسی دارند. این افراد برای رسیدن به اهدافشان فقط به نتیجۀ کار نمی‌اندیشند بلکه از مسیر رسیدن به هدف نیز لذت می‌برند.
کلام آخر
•زندگی کردن در لحظۀ حال، فقط یک شعار نیست، بلکه یک سبک زندگی است که باید همۀ افراد تمرین کنند تا بیشتر در آن مهارت پیدا کنند و به جای گیر افتادن در اتفاقات گذشته و به جای نگران بودن برای آینده، بیشتر روی لحظۀ حال تمرکز کنند.
•توجه بیش از حد به آینده و اظهار پشیمانی از تجربه‌های تلخ گذشته، سبب می‌شود از زمان حال خود غافل شوید و بعد از رسیدن به هدف خود پی ببرید که زندگی خود را حیف کرده‌اید و چقدر ساده می‌توانستید از زمان حال خود در عین عبرت گرفتن از گذشته و به کارگیری آنان و تلاش برای دستیابی به اهداف خود، لذت ببرید.
•زندگی کردن در لحظه یا زندگی در زمان حال به معنی آن است که با تمام حواس خود، هشیار و آگاه به همین الان باشید. این به معنی آن است که در گذشته ساکن نشوید و نیز مضطرب و نگران آینده نباشید.
•برای اینکه در زمان حال زندگی کنید، لازم است که زمانی را برای قدردانی از جایی که هستید و کاری که انجام می‌دهید، اختصاص دهید. به جای اینکه در گذشته بمانید یا نگران اتفاقات آینده باشید، سعی کنید از لحظه‌ای که در آن هستید، لذت ببرید. اگر در انجام این کارها مشکل دارید، بهتر است با یک مشاور صحبت کنید. آنها می‌توانند تمرین‌هایی ارایه دهند که به شما برای زندگی در زمان حال کمک کند.
