شما به‌عنوان یک بیمار تحت درمان همودیالیز، لازم است کلیۀ اطلاعات درمورد درمان خود را کسب کرده و اقدامات لازم برای اطمینان از سلامت خود را بیاموزید. یکی از موارد مهمی که باید درمورد آن بدانید، بیماری‌های عفونی است. نارسایی کلیه با تضعیف سیستم دفاعی طبیعی بدن (سیستم ایمنی) ارتباط دارد و احتمال ابتلا به برخی از بیماری‌ها از طریق درمان‌های دیالیز را افزایش می‌دهد.
درمورد کدام‌یک از بیماری‌های عفونی باید اطلاع داشته باشیم؟
اگرچه ویروس‌ها و بیماری‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند بر سلامتی شما تأثیر بگذارند، مهم‌ترین مواردی که باید هنگام همودیالیز از آنها آگاه باشید عبارت‌اند از:
- هپاتیت بی (B)
- هپاتیت سی (C)
- ایدز
این بخش و بخش‌های آتی، اطلاعاتی را درمورد این بیماری‌ها و نحوۀ محافظت از خود در برابر عفونت در حین همودیالیز در اختیار شما قرار می‌دهند.
هپاتیت B چیست؟
هپاتیتB یک عفونت ویروسی است که باعث بیماری کبدی می‌شود. بدنِ اکثر بیماران با این عفونت مبارزه می‌کند، اما در برخی بیماران، این عارضه، ممکن است به سمت بیماری مزمن کبدی و احتمالاً سرطان کبد پیشروی کند. هپاتیتB از طریق تماس شخص با خون فرد آلوده، منتقل می‌شود.
در موارد زیر، احتمال ابتلا به هپاتیتB افزایش می‌یابد:
- برقراری رابطۀ جنسی با فرد مبتلا؛
- قرار گرفتن در معرض بریدگی با ابزار تیز آلوده به خونِ حاوی ویروس، مانند سوزن‌هایی که برای خال‌کوبی، سوراخ کردن بدن و طب سوزنی، استفاده می‌شوند؛
- مصرف مواد مخدر تزریقی که شامل استفادۀ مشترک از سوزن، سُرنگ، یا تجهیزات آماده‌سازی دارو است؛
- انتقال ویروس از مادر به نوزاد در هنگام زایمان؛
- تماس فرد با خون یا زخم‌های باز فرد مبتلا؛
- استفادۀ مشترک از تیغ یا مسواک متعلق به فرد آلوده.
کسب آگاهی درمورد نحوۀ ابتلا به هپاتیتB بسیار مهم است. موارد زیر منجر به ابتلا به این بیماری نمی‌شوند:
- دست دادن یا گرفتن دست فرد مبتلا به هپاتیتB؛
- سرفه یا عطسه؛
- در آغوش گرفتن فرد مبتلا؛
- نشستن در کنار فرد مبتلا؛
- استفاده از قاشق، چنگال و سایر ظروف غذاخوری مشترک با فرد مبتلا؛
- از طریق خوردن و آشامیدن.
آیا ممکن است از طریق درمان دیالیز به هپاتیتB مبتلا شویم؟
در سال‌های اولیۀ به‌کارگیری درمان همودیالیز، خطر ابتلا به هپاتیتB از طریق قرار گرفتن در معرض خون فرد مبتلا در واحد دیالیز، وجود داشت. با این حال، امروزه به دلیل دو پیشرفت مهم، احتمال ابتلا به هپاتیتB از طریق درمان همودیالیز، بسیار اندک است؛ یکی از این پیشرفت‌ها استفاده از اقدامات سخت‌گیرانۀ کنترل عفونت در واحدهای همودیالیز و دومین پیشرفت، در دسترس بودن واکسن هپاتیتB است.
آیا ممکن است از طریق تزریق خون به هپاتیتB مبتلا شویم؟
احتمال آن بسیار کم است چراکه تمام خون‌های اهدایی از نظر هپاتیتB و همچنین سایر عفونت‌های قابل انتقال از طریق خون، مانند هپاتیتC و ایدز، به دقت غربالگری می‌شوند.
چگونه متوجه شویم که مبتلا به هپاتیتB شده‌ایم؟
تنها راه برای یافتن اطمینان از ابتلا به هپاتیتB انجام آزمایش خون است. اکثر افرادی که به هپاتیتB مبتلا می‌شوند، هیچ علامت مشخصی ندارند. با این حال، برخی از افراد، ممکن است علائمی شبیه آنفولانزا داشته باشند ازجمله:
- از دست دادن اشتها؛
- تهوع یا استفراغ؛
- تب؛
- خستگی مفرط؛
- درد معده یا مفاصل؛
- زرد شدن پوست یا چشم‌ها که یرقان نامیده می‌شود.
برخی از افراد، ممکن است حامل ویروس و ناقل هپاتیتB باشند، به این معنی که هیچ علامتی ندارند اما همچنان می‌توانند دیگران را به این بیماری مبتلا کنند. بیماری هپاتیت در بیمارِ حامل ویروس، ممکن است سال‌ها یا حتی مادام‌العمر ادامه یابد. برخی از ناقلین، ممکن است در نهایت دچار آثار کبدی، نارسایی کبد یا سرطان کبد شوند.
آیا درمان‌هایی برای هپاتیتB وجود دارد؟
بله. پزشک، ترکیب مناسبی از داروهای موجود را برای درمان علائم و عفونت هپاتیتB انتخاب می‌کند. در طول مدت درمان، به دقت، تحت نظر پزشک خواهید بود تا پزشک شما از مؤثر بودن درمان‌ها اطمینان حاصل کند. این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- تزریق اینترفرون؛
- تزریق پگ اینترفرون.
داروهایی نیز وجود دارند که می‌توانید به صورت خوراکی مصرف کنید مانند:
- آدفوویر؛
- انتکاویر؛
- لامیوودین؛
- تلبی وودین؛
- تنوفوویر.
این داروها همیشه، یک درمان کامل برای هپاتیتB محسوب نمی‌شوند اما خطر آسیب به کبد در اثر عفونت هپاتیتB را کاهش می‌دهند. در موارد ابتلاء شدید‌تر که درمان، مؤثر واقع نمی‌شود، ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد.
چگونه می‌توان از هپاتیتB پیشگیری کرد؟
یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از هپاتیتB، واکسیناسیون است. واکسیناسیون هپاتیتB برای همۀ کودکان، نوجوانان، بزرگ‌سالان، بیماران تحت درمان همودیالیز و نیز کارکنان مراکز دیالیز، توصیه می‌شود. واکسن به این صورت عمل می‌کند که باعث می‌شود، بدن شما پروتئین‌های خاصی به نام آنتی‌بادی بسازد تا از شما در برابر ابتلا به هپاتیتB محافظت کند. پاسخ شما به واکسن به سن شما، سایر شرایط پزشکی و وضعیت کلی سلامتی شما بستگی دارد. اما در اکثر افراد، پس از تزریق واکسن، آنتی‌بادی کافی تولید می‌شود. اگر شما بیمار دیالیزی باشید در صورتی که واکسینه شده باشید، تیم مراقبت دیالیز در مسیر محافظت بیشتر از شما در برابر بیماری و برای اطمینان از وجود آنتی‌بادیِ کافی در خون، خون شما را بررسی می‌کند. اگر بیمار دیالیزی هستید و هنوز واکسینه نشده‌اید، از کارکنان مرکز دیالیز درمورد واکسیناسیون سؤال کنید.
همچنین می‌توانید با پیروی از دستورالعمل‌های مربوط به رابطۀ جنسی ایمن و اجتناب از رفتارهای پرخطر، مانند تزریق مواد مخدر، از ابتلا به هپاتیتB پیشگیری کنید.
برخی از دستورالعمل‌های جنسی ایمن عبارت‌اند از:
- استفاده از کاندوم لاتکس برای جلوگیری از تبادل مایعات بدن؛
- داشتن تنها یک شریک جنسی.
آیا برای دریافت واکسن هپاتیتB در بخش دیالیز باید هزینه پرداخت کنیم؟
خیر، دریافت این واکسن در بخش دیالیز، رایگان است.
آیا واکسیناسیون، بی‌خطر است؟
بله، این واکسن‌ها از مُخمر نان ساخته شده و حاوی ذرات غیرعفونی به نام آنتی‌ژن هستند. از طریق واکسیناسیون به هپاتیتB، مبتلا نمی‌شوید. این واکسن‌ها تحت آزمایش‌های بالینی گسترده قرار گرفته‌اند، روی میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، استفاده شده‌اند و عوارض جانبی بسیار اندکی در پی استعمال آنها مشاهده شده است. با این حال، افراد مبتلا به بیماری حاد یا آلرژی شناخته‌شده به مخمر، نباید واکسینه شوند.
