ترجمۀ آذین حنایی
مراقبت درست از کاتتر دیالیز صفاقی و پوست اطراف آن (محل خروج کاتتر) مهم‌ترین راه برای حفظ عملکرد مطلوب کاتتر و کاهش احتمال عفونت است.
درست پس از جایگذاری کاتتر
پس از جایگذاری کاتتر، معمولاً روی محل خروج، گاز استریل، چسبانده می‌شود تا از حرکت کاتتر، جلوگیری کند و ناحیه را تمیز نگاه دارد. معمولاً برای ۷ تا ۱۰ روز اول، محل خروج کاتتر به حال خود رها می‌شود. پس از آن، پانسمان، توسط یک پرستار دیالیز صفاقی در شرایط استریل، تعویض می‌شود که در این مرحله، کاتتر نباید زیاد حرکت داده یا لمس شود زیرا این امر، ممکن است احتمال عفونت را افزایش دهد.
پس از گذشت دو هفتۀ اول، پوست اطراف کاتتر نباید قرمز یا دردناک باشد. پوست باید نرم باشد. ممکن است مقدار کمی مخاط ضخیم و زرد رنگ وجود داشته باشد و پوسته یا دَلَمه، ممکن است هر چند روز یک‌بار تشکیل شود.
اینکه پوست اطراف محل کاتتر، قرمز، دردناک و سفت شود یا در اطراف کاتتر، چرک وجود داشته باشد، ممکن است نشانۀ بروز عفونت باشد و در چنین شرایطی لازم است فوراً با مرکز خود تماس بگیرید.
پوست اطراف کاتتر باید خشک، نگاه داشته شود تا زمانی که به خوبی بهبود یابد که این زمان، معمولاً حدود ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد. در این مدت نباید دوش بگیرید و حمام یا شنا کنید. منابع آب لوله‌کشی شهری، حاوی آب استریل نیستند و ممکن است باعث ایجاد عفونت در محل خروج کاتتر شوند. می‌توانید برای استحمام در این مدت، از یک پارچۀ شستشو یا اسفنج برای تمیز کردن بدن استفاده کنید، اگرچه باید مراقب باشید که کاتتر و پانسمان را خشک نگه دارید. وقتی پرستار دیالیز صفاقی اجازه دهد، می‌توانید دوش بگیرید.
در حین بهبودی نباید ورزش‌های سنگین انجام دهید، وزنه بردارید یا چیزهای سنگین را بلند کنید. معمولاً محل خروج کاتتر در عرض ۴ تا ۶ هفته به‌طور کامل بهبود می‌یابد.
جلوگیری از یبوست، پس از قرار دادن کاتتر، بسیار مهم است چراکه زور زدن برای دفع مدفوع، می‌تواند احتمال فتق (بیرون زدن احشای شکم به علت ضعف در عضلۀ شکم) را افزایش دهد. حرکت نکردن روده‌ها به اندازۀ کافی (طولانی شدن زمان تخلیه یا بروز مشکل در تخلیۀ کامل روده‌ها) ممکن است منجر به مشکلاتی در عملکرد کاتتر شود.
پزشک، ممکن است برای پیشگیری یا درمان یبوست، یک رژیم غذایی پُر فیبر، همراه با مقدار مناسبی از مایعات را برای کمک به دفع راحت‌تر مدفوع، توصیه کند. همچنین ممکن است نرم‌کننده یا ملین مدفوع تجویز شود.
مراقبت بلندمدت از کاتتر
پرستار دیالیز صفاقی به شما آموزش می‌دهد که چگونه کاتتر و محل خروج کاتتر را تمیز نگاه دارید. تمیز نگه داشتن این ناحیه، احتمال عفونت پوست و همچنین عفونت داخل شکم را که عفونت پردۀ صفاق (پریتونیت) نامیده می‌شود، کاهش می‌دهد. در صورت ابتلا به پریتونیت، باید فوراً درمان را شروع کنید. اگر مکرراً به پریتونیت مبتلا شوید یا مدت ابتلا به آن طولانی شود، ممکن است لازم باشد دیالیز صفاقی را متوقف کرده و با همودیالیز، درمان خود را ادامه دهید.
اکثر مراکز، توصیه می‌کنند که کاتتر را با چسب در جای خود ثابت کنید. اگر کاتتر، زیاد حرکت کند ممکن است به محل خروج کاتتر آسیب برسد. اجازه ندهید لباس‌تان با کاتتر شما اصطکاک ایجاد کند.
پوست اطراف محل خروج کاتتر باید هر روز یا یک روز در میان با صابون ضد باکتری یا پاک‌کنندۀ توصیه شده توسط مرکز دیالیزِ شما که پوست را تحریک نمی‌کند، شسته شود. صابون باید به‌صورت مایع بوده و در همان بطری اولیه بماند (نه اینکه در بطری دیگری ریخته شود). صابون‌های قالبی، توصیه نمی‌شوند زیرا میکروب‌ها روی آن رشد می‌کنند. سایر پاک‌کننده‌ها، مانند پراکسید هیدروژن یا الکل نباید استفاده شوند مگر اینکه تیم مراقبت‌های بهداشتی به شما اجازۀ استفاده از این مواد را بدهد.
دستورالعمل‌های زیر در مراقبت از کاتتر و جلوگیری از عفونت به صورت کلی، ارائه شده است. مرکز شما ممکن است دستورالعمل‌های خاص یا متفاوت‌تری داشته باشد:
- قبل از تمیز کردن محل، همیشه دست‌های خود را با آب و صابون بشویید و دستکش تمیز بپوشید؛
- در حین تمیز کردن ناحیۀ خروج، کاتتر را در جای خود ثابت نگاه دارید تا از آسیب رسیدن به پوست در اثر حرکت، جلوگیری شود؛
- پوسته‌ها یا دَلَمه‌های ایجاد شده در محل خروج کاتتر را دست‌کاری نکنید و سعی در کندن یا جداکردن آنها نداشته باشید؛
- از صابون یا پاک‌کننده‌های ضد باکتری برای تمیز کردن محل خروج کاتتر استفاده کنید و با آب استریل یا سالین (سرم شست‌وشو) آبکشی کنید؛
- پس از تمیز کردن، پوست اطراف محل خروج کاتتر را با یک پارچه یا حولۀ تمیز به آرامی خشک کنید؛
- برای خشک کردن، فقط از پارچه یا حولۀ یک‌بار مصرف استفاده کنید و آن را برای سایر قسمت‌های بدن استفاده نکنید؛
- هر بار که پانسمان را تعویض می‌کنید، با استفاده از یک سواب پنبه‌ای، پماد آنتی‌بیوتیک را روی پوست اطراف کاتتر قرار دهید. مرکز شما پماد مناسب را به شما معرفی می‌کند. این کار به جلوگیری از عفونت، کمک می‌کند. از کرم‌ها و پمادهای حاوی نفت استفاده نکنید زیرا ممکن است به کاتتر آسیب برساند؛
- محل خروج کاتتر باید با گاز استریل، پوشانده شود و هربار که محل خروج کاتتر، تمیز می‌شود باید پانسمان نیز تعویض شود؛
- کاتتر باید با چسب مخصوص، به پوست، چسبانده شود تا پوست بتواند تنفس کند. پرستار دیالیز صفاقی نوع چسب مناسب را معرفی می‌کند.
با مراقبتِ درست از محل خروج کاتتر، اکثر کاتترهای دیالیز صفاقی، هیچ مشکلی نخواهند داشت و سال‌ها کار می‌کنند. اگر کاتتر، کارایی نداشته یا مورد نیاز نباشد با یک جراحی جزئی قابل برداشت خواهد بود. ▄
